စိတ္ေကာင္းရွိဖို႔က ပဓာန - အရွင္ပညာသီဟ

အရွင္ဘုရား၊ တပည့္ေတာ္ ဖခင္ႀကီးက သူမ်ားေတြလို ဘုရားလဲ မရွိခိုးဘူး၊ ပုတီးလဲ မစိပ္ဘူး၊ တရားလဲ မထိုင္ဘူး ဘုရာ့။ အဲဒါကို တပည့္ေတာ္ ဘယ္လိုယူဆရမလဲ။ ဗုဒၶဘာသာအရဆိုရင္ မိစၧာဒိ႒ိလို႔ ေခၚရမလား။ သူ႔ကို ဘုရားရွိခိုး ပုတီးစိပ္ တရားထိုင္ဖို႔ေျပာတိုင္း သူက သူမ်ားေတြလို ဘုရားတရားအလုပ္ မလုပ္ေပမယ့္ စိတ္ေကာင္းရွိရင္ ၿပီးတာပဲ၊ ဘုရားတည္ ေက်ာင္းေဆာက္ၿပီး ဘုရားဒကာအမည္ခံ၊ ပုတီးႀကီး လက္မွာ အၿမဲခ်ိတ္၊ ေအာ္ႀကီးဟစ္က်ယ္နဲ႔ ဘုရားကို ရွိခိုးၿပီး ဆုေတာင္းေနေပမယ့္၊ တရားရိပ္သာဝင္ၿပီး ဉာဏ္စဥ္တရားေတြ နာခဲ့ၿပီးၿပီ၊ ဆယ္ရက္တရားစခန္း ဘယ္ႏွႀကိမ္ ဝင္ၿပီးၿပီလို႔ ဆိုေပမယ့္ စိတ္ေကာင္း မရွိရင္၊ ေလာဘ ေဒါသ ေမာဟ မာန္မာန ဣႆာ မစၧရိယေတြ မ်ားေနမယ္ဆိုရင္ အလကားပါပဲလို႔ ျပန္ေျပာတယ္ ဘုရာ့။ အဲဒါ အယူမ်ား မွားေနသလား ဘုရာ့”ဟု ေမးေလွ်ာက္ရာ -

“ေအး .. သူ႔ရဲ႕ အယူအဆကို မွားတယ္လို႔ ေျပာလို႔ မရဘူးကြဲ႕။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ပါးစပ္က ဘုရား ဘုရား၊ လက္က ကားယား ကားယား ဆိုသလို အေျပာတမ်ိဳး အလုပ္တမ်ိဳးနဲ႔ လူေတြကို ျမင္ေတာ့ လူျမင္ေကာင္းေအာင္ ဟန္ေဆာင္ေနတာထက္စာရင္ ဟန္မေဆာင္ဘဲ စိတ္ေကာင္း ႏွလံုးေကာင္း ထားတာက ပိုေကာင္းတယ္ဆိုတဲ့ အယူအဆနဲ႔ ေျပာတာျဖစ္ပါလိမ့္မယ္”ဟု ေျဖသိမ့္လိုက္ရသည္။

မွန္ပါသည္။
ဘုရားဒကာဟု အမည္ခံ၍ ဘုရား တရား သံဃာကို မ႐ိုမေသ ဆက္ဆံလွ်င္၊ တရားအားထုတ္ၿပီးသားပါဟု ဆို၍ ေလာဘ ေဒါသ ေမာဟ မာန္မာနေတြကို သာမန္လူေတြေလာက္ မထိန္းသိမ္းႏိုင္လွ်င္၊ ပုတီးကို လက္မွာ ခ်ိတ္ၿပီး စိတ္ယုတ္မာျဖင့္ သူတပါးကို ျပစ္မွား ေျပာဆိုေနလွ်င္ မည္သူမဆို ‘မလုပ္ မေျပာ၊ လုပ္မွ ေျပာ၊ သေဘာစင္လွေစ၊ အေျပာသာခ်ဲ႕ အလုပ္မဲ့ ကဲ့ရဲ႕မလြတ္ေခ်’ ဆိုသည္ႏွင့္အညီ အကဲ့ရဲ႕ အေဝဖန္ ခံရမည္ပင္ ျဖစ္ပါသည္။

ဘာသာေရးလုပ္သည္ဟု ဆိုေသာ္လည္း လက္ေတြ႕တြင္ ယဥ္ေက်းမႈမရွိသူမ်ားကို ေတြ႕ေသာအခါ အခ်ိဳ႕သူမ်ားသည္ ‘စိတ္ေကာင္းရွိဖို႔သာ ပဓာန၊ ဘာသာေရးလုပ္စရာ မလိုပါ’ဟု ယူဆကာ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ လုပ္ေဆာင္ဖြယ္ရာမ်ားကို မလုပ္ေတာ့ဘဲ ေနတတ္ၾကသည္။

ဘာသာေရးလုပ္သည္ ဆိုသည္မွာ ဘာသာတရားလာ ဆိုဆံုးမခ်က္မ်ားကို မသိ,သိေအာင္ ေလ့လာျခင္း၊ ေလ့လာၿပီးသည့္အတိုင္း မျပဳလုပ္သင့္သည္တို႔ကို မျပဳလုပ္ျခင္း၊ ျပဳလုပ္သင့္သည္တို႔ကို ျပဳလုပ္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။

စိတ္ကို မေကာင္းေစတာ ကိေလသာ

သူတပါးအသက္ကို သတ္ျခင္း၊ ခိုးယူျခင္း၊ မိမိ၏အိ္မ္ေထာင္ဖက္အေပၚ သစၥပ်က္ျခင္း၊ မုသားဆိုျခင္း၊ ၾကမ္းတမ္း႐ိုင္းပ်စြာ ေျပာဆိုျခင္း၊ တေယာက္အေပၚတေယာက္ အထင္အျမင္လြဲေအာင္ မဟုတ္တရား သတင္းလႊင့္ျခင္း၊ အက်ိဳးမရွိ ေရာက္တတ္ရာ စကားမ်ားကို ဗလြတ္႐ႊတ္တ ေျပာဆိုျခင္း၊ သူတပါးစည္းစိမ္ဥစၥာကို မတရား ရယူရန္ ၾကံစည္ ၾကိဳးစားျခင္း၊ သူတပါးတို႔ တရားသျဖင့္ ရွာေဖြရရွိထားေသာ စည္းစိမ္ဥစၥာ ရာထူးဂုဏ္သိရ္ကို ပ်က္စီးေစရန္ ၾကံစည္ ၾကိဳးစားျခင္း ဟူသည့္ မေကာင္းမႈ ဆယ္မ်ိဳးမွ ကင္းေဝးေနသျဖင့္ စိတ္ေကာင္းရွိသည္ဟု ဆိုႏိုင္ပါ၏။
သူတပါးကို ကူညီျခင္း၊ ေကၽြးေမြး ေပးကမ္းမႈ ရက္ေရာျခင္းတို႔ေၾကာင့္ စိတ္ေကာင္းရွိသည္ဟု ဆိုႏိုင္ပါ၏။
သို႔ေသာ္ စိတ္ကို ညစ္ႏြမ္းေစသည့္ ကိေလသာတရားမ်ား စိတ္ထဲတြင္ ရွိေနေသးလွ်င္ ထိုစိတ္ကို အျပည့္အစံု ေကာင္းၿပီဟု မဆိုႏိုင္ေပ။

စိတ္ကို ညစ္ႏြမ္းေစသည့္ သေဘာတရား ကိေလသာမ်ားမွာ -
၁။ ကာမဂုဏ္ အာ႐ုံမ်ားကို တပ္မက္သည့္သေဘာ = ကာမရာဂါႏုသယ
၂။ ႐ူပစ်ာန္၊ အ႐ူပစ်ာန္ႏွင့္ ထိုစ်ာန္မ်ား၏ အက်ိဳးေပးရာျဖစ္သည့္ ဘဝမ်ားကို တပ္မက္သည့္သေဘာ = ဘဝရာဂါႏုသယ
၃။ စိတ္ဆိုးမႈ အမ်က္ထြက္မႈသေဘာ = ေဒါသာႏုသယ
၄။ ေထာင္လႊားမႈ မာနႀကီးမႈသေဘာ = မာနာႏုသယ
၅။ မွားယြင္းသည့္အယူကို ႏွစ္သက္စြဲလမ္းမႈသေဘာ = ဒိ႒ာႏုသယ
၆။ ေတြးေတာယံုမွားမႈသေဘာ = ဝိစိကိစၧာႏုသယ
၇။ အမွန္တရားကို မသိေအာင္ ဖံုးလႊမ္းမႈသေဘာ = အဝိဇၨာႏုသယ တို႔ ျဖစ္သည္။

အရဟတၱမဂ္ဉာဏ္ အရဟတၱဖိုလ္ဉာဏ္ျဖင့္ နိဗၺာန္ကို မရေသးသည့္ ကာလတိုင္ေအာင္ ထိုသေဘာတရား (၇)ပါးတို႔သည္ သတၱဝါမ်ား၏ သႏၲာန္၌ ဘဝတိုင္း ဘဝတိုင္း အစဥ္တစိုက္ လိုက္ပါေနသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ၎တို႔ကို ‘အႏုသယ ကိေလသာ’ဟု ေခၚရသည္။

အသီးပင္တပင္တြင္ ရွိသည့္ အသီးကို သီးေစတတ္သည့္ ဓာတ္သတၱိသည္ သစ္ေစ့မွ အေညႇာင့္ထြက္သည္အထိ သစ္ပင္၏ ပင္စည္ အခက္ အ႐ြက္မ်ားတြင္ ေတာက္ေလွ်ာက္ ပါေနသကဲ့သို႔ ထိုအႏုသယ ကိေလသာဓာတ္မ်ားသည္လည္း သတၱဝါတဦး၏ ဘဝတေလွ်ာက္လံုးတြင္ ေတာက္ေလွ်ာက္ ပါေနသည္။
သတၱဝါတဦးတြင္ ထိုကိေလသာဓာတ္မ်ားကို သာမန္အားျဖင့္ အထင္အရွား ေတြ႕ရမည္ မဟုတ္။
သို႔ေသာ္ အေၾကာင္းတိုက္ဆိုင္ေသာအခါတြင္ ေပၚေပါက္ရန္ ၎တို႔သည္ စိတ္ထဲ၌ အဆင္သင့္ ရွိေနသည္။ ျပာဖံုးေနေသာ မီးခဲသေဘာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္သည္။
ထိုအဆင့္တြင္ မေကာင္းမႈ ဆယ္မ်ိဳးမွ တမ်ိဳးမ်ိဳးကို က်ဴးလြန္ရန္ စိတ္လည္း မျဖစ္၊ က်ဴးလြန္လည္း က်ဴးလြန္ဦးမည္ မဟုတ္ေသးေခ်။

အႏုသယကိေလသာဓာတ္ခံ ရွိေနၿပီး ျဖစ္သည့္အတြက္ က်ဴးလြန္စရာ အာ႐ုံ၊ ျပစ္မွားစရာ အာ႐ုံ၊ ခံစားစရာ အာ႐ုံတခုခုႏွင့္ ေတြ႕ၾကံဳေသာအခါ စိတ္ထဲတြင္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ က်ဴးလြန္လိုေသာ၊ ခံစားလိုေသာ၊ ျပစ္မွားလိုေသာ ဆႏၵႏွင့္ ထႂကြလာသည့္ ကိေလသာတို႔ကုိ ‘ပရိယုဌာန ကိေလသာ’ ဟု ေခၚရသည္။

စိတ္ထဲတြင္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ ေလာဘ ေဒါသ မာန္မာနစေသာ (ကိေလသာ) စိတ္အညစ္အေၾကးမ်ား၏ တြန္းအားေပးမႈေၾကာင့္ မေကာင္းမႈတခုခုကို ကိုယ္ထိလက္ေရာက္ က်ဴးလြန္သည့္အခါ၊ ကာမဂုဏ္အာ႐ုံကို ခံစားသည့္အခါ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ကိေလသာကို ‘ဝီတိကၠမ ကိေလသာ’ ဟု ေခၚရသည္။

ထိုကိေလသာမ်ားကို စိတ္ထဲ၌ ကိန္းေအာင္းေနေသာ ကိေလသာ၊ ထႂကြလာေသာ ကိေလသာ၊ လြန္က်ဴးမိေသာ ကိေလသာဟု အဆင့္သံုးဆင့္ျဖင့္ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ မွတ္သားႏိုင္သည္။

အျပစ္ရွိသည့္ အလုပ္၊ မေကာင္းသည့္ အလုပ္မ်ားကို မလုပ္မိေစရန္ သီလေဆာက္တည္၍ ေစာင့္ထိန္းႏိုင္သည္။
ထိုေၾကာင့္ သီလေစာင့္ထိန္းျခင္းျဖင့္ လြန္က်ဴးမႈ (ဝီတိကၠမကိေလသာ)ကို ခ်ဳပ္ၿငိမ္းေစသည္။

သီလေစာင့္ထိန္းထားသည့္အတြက္ ကိုယ္ျဖင့္ျဖစ္ေစ ႏႈတ္ျဖင့္ျဖစ္ေစ ကာယကံေျမာက္ ဝစီကံေျမာက္ မေကာင္းမႈကို မက်ဴးလြန္ေသာ္လည္း အေၾကာင္းတိုက္ဆိုင္သည့္အခါ တခါတရံ စိတ္ထဲတြင္ မေကာင္းမႈကို ျပဳလုပ္ခ်င္သည့္စိတ္မ်ား၊ ကာမဂုဏ္အာ႐ုံကို ခံစားလိုစိတ္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာတတ္သည္။
ထိုသို႔ ျဖစ္ေပၚလာသည့္အခါ စိတ္သည္ မေကာင္းေတာ့ေပ။ ညစ္ႏြမ္း၍ ေနေလ၏။

ထိုသို႔ စိတ္မေကာင္းျခင္း စိတ္ညစ္ႏြမ္းျခင္း မျဖစ္ေစရန္၊ သက္ဆိုင္ရာ အာ႐ုံႏွင့္ ေတြ႔ပင္ေတြ႔ျငားေသာ္လည္း ကိေလသာစိတ္မ်ား ထႂကြ၍ မလာေစရန္ လုပ္ေဆာင္စရာ တခု ရွိ၏။
ထိုလုပ္ေဆာင္စရာဟူသည္ ဝိပႆနာအလုပ္ကို အားထုတ္ျခင္း ျဖစ္၏။
ဝိပႆနာတရားကို မည္သို႔မည္ပံု အားထုတ္ရမည္ကို ဗုဒၶဘာသာက အျပည့္အဝ သင္ၾကားထားသည္။
ထိုေၾကာင့္ ဝိပႆနာကို ပြားမ်ားအားထုတ္လွ်င္ ဘာသာေရးလုပ္သည္ပင္ ျဖစ္ေတာ့၏။

ဝိပႆနာတရား ပြားမ်ားအားထုတ္၍ သမာဓိအားေကာင္းလာသည့္အခါ ဝိပႆနာဉာဏ္မ်ား တျဖည္းျဖည္း ရင့္သန္ၿပီး မဂ္ဉာဏ္ ဖိုလ္ဉာဏ္ျဖင့္ နိဗၺာန္ကို မ်က္ေမွာက္ျပဳႏိုင္သည္။
ထိုအခါက်မွ စိတ္ထဲတြင္ ကိန္းေအာင္းေနသည့္ အႏုသယကိေလသာဓာတ္မ်ား လံုးလံုး ကုန္သြားသျဖင့္ စိတ္သည္ အၿပီးအပိုင္ ေကာင္းေလေတာ့သည္။

စိတ္ေကာင္းရွိဖို႔ အေရးႀကီးသည္

စိတ္ေကာင္းရွိဖို႔ မည္မွ်အေရးႀကီးေၾကာင္း အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ နဝကနိပါတ္လာ ေဝလာမသုတ္တြင္ -

“အၾကင္သူသည္ အရပ္ေလးမ်က္ႏွာ၌ရွိေသာ သံဃာကို ရည္မွန္း၍ ေက်ာင္းေဆာက္လႉ၏။ ထိုသူ၏ ေက်ာင္းအလႉသည္ ဘုရားအမႉးရွိေသာ သံဃာကို ဆြမ္းလႉရျခင္းထက္ သာလြန္ မြန္ျမတ္၏။ အက်ိဳးႀကီး၏။
အၾကင္သူသည္ ၾကည္ၫိုစိတ္ျဖင့္ ဘုရား တရား သံဃာကို ကိုးကြယ္ရာဟု အသိအမွတ္ျပဳ ဆည္းကပ္၏။ ထိုသူ၏ သရဏဂံုတည္မႈသည္ ေက်ာင္းလႉျခင္းထက္ သာလြန္ မြန္ျမတ္၏။ အက်ိဳးႀကီး၏။
အၾကင္သူသည္ သူ႔အသက္သတ္ျခင္း၊ သူ႔ဥစၥာခိုးျခင္း၊ မိမိအိမ္ေထာင္ဖက္အေပၚ သစၥာပ်က္ျခင္း၊ လိမ္ညာေျပာျခင္း၊ ေသအေရက္ေသာက္ျခင္းတည္းဟူေသာ မေကာင္းမႈမ်ားကို မျပဳလုပ္။ ထိုသူ၏ ငါးပါးသီလကို လံုျခံဳေအာင္ ေစာင့္ထိန္းျခင္းသည္ သရဏဂံုတည္မႈထက္ သာလြန္ မြန္ျမတ္၏။ အက်ိဳးႀကီး၏။
အၾကင္သူသည္ ေမတၱာစိတ္ကို န႔ံသာတ႐ႉတ႐ိႈက္ခန္႔မွ် ၾကာသည့္အခ်ိန္ေလာက္ ပြားမ်ား၏။ ထိုမွ်ေလာက္ ေမတၱာဘာဝနာကို ပြားမ်ားျခင္းသည္ ငါးပါးသီလကို လံုျခံဳေအာင္ ေစာင့္ထိန္းျခင္းထက္ သာလြန္ မြန္ျမတ္၏။ အက်ိဳးႀကီး၏။
အၾကင္သူသည္ အနိစၥသညာကို လက္ဖ်စ္တတြက္ခန္႔မွ် ၾကာသည့္အခ်ိန္ေလာက္ ပြားမ်ား၏။ ထိုသူ၏ အနိစၥသညာ(ဝိပႆနာဘာဝနာ)ကို ပြားမ်ားျခင္းသည္ ေမတၱာဘာဝနာကို ပြားမ်ားျခင္းထက္ သာလြန္ မြန္ျမတ္၏။ အက်ိဳးႀကီး၏။” ဟု ဘုရားရွင္က ေဟာၾကားခဲ့သည္။

စိတ္ေကာင္းရွိပါမွ

အလႉေပးျခင္းသည္ ေစတနာ ေမတၱာတရားတို႔ႏွင့္ ျပည့္စံုေသာ စိတ္ေကာင္းရွိပါမွ ျဖစ္ႏိုင္သည္။
မေပးရက္လို ဝန္တိုမႈ တြန္႔တိုမႈ ေလာဘႀကီးမႈတည္းဟူေသာ စိတ္ဆိုးမ်ား ရွိေနက ေပးလႉျခင္း မျဖစ္ႏိုင္။

ဘုရား တရား သံဃာတို႔အား ႐ိုေသ ဆည္းကပ္ျခင္းသည္ ရတနာသံုးတို႔အေပၚ ယံုၾကည္မႈ (သဒၶါတရား)၊ ေလးစားမႈ (ဂါရဝတရား)၊ ႏွိမ့္ခ်မႈ (နိဝါတတရား)တို႔ႏွင့္ ျပည့္စံုေသာ စိတ္ေကာင္းရွိပါမွ ျဖစ္ႏိုင္သည္။
မယံုၾကည္မႈ၊ ေမတၱာမဲ့သျဖင့္ မေလးမခန္႔လုပ္မႈ၊ မာန္မာနျဖင့္ ေမာက္မာမႈတည္းဟူေသာ စိတ္ဆိုးမ်ား ရွိေနက ရတနာသံုးပါးကို အ႐ိုအေသ မေပးႏိုင္။

သူ႔အသက္သတ္ျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း စသည့္ ငါးပါးသီလကို လံုျခံဳေအာင္ ေစာင့္ထိန္းျခင္းသည္ ေလာဘ ေဒါသ ေမာဟတည္းဟူေသာ စိတ္ဆိုးမ်ား ရွိေနက မျဖစ္ႏိုင္။
ေမတၱာ က႐ုဏာ မုဒိတာတို႔ႏွင့္ ျပည့္စံုေသာ စိတ္ေကာင္းရွိပါမွ ျဖစ္ႏိုင္သည္။

ေမတၱာႏွင့္ ျပည့္ဝေနေသာစိတ္သည္ စိတ္ေကာင္း ျဖစ္၏။
ေမတၱာ၏ ဆန္႔က်င္ဘက္ျဖစ္သည့္ အမ်က္ထြက္မႈ (ေဒါသ)၊ မနာလိုမႈ (ဣႆာ)၊ ဝန္တိုမႈ (မစၧရိယ)၊ မတရားရယူလိုမႈ (အဘိဇၥ်ာ)၊ ပ်က္စီးေစလိုမႈ (ဗ်ာပါဒ)၊ ပမာမခန္႔လုပ္မႈ (မာန္မာန)တို႔ႏွင့္ ျပည့္ႏွက္ေနေသာ စိတ္သည္ စိတ္ေကာင္း မဟုတ္။
ကိေလသာ အညစ္အႏြမ္းတို႔ျဖင့္ ေရာႁပြမ္းေနေသာစိတ္သည္ စိတ္ေကာင္း မဟုတ္။
ကိေလသာ အညစ္တို႔မွ ကင္းေဝးေနေသာ စိတ္သည္သာ စိတ္ေကာင္း ျဖစ္၏။

ထို႔ေၾကာင့္ ‘စိတ္ေကာင္းရွိဖို႔သာ ပဓာန’ဟု အေလးအနက္ ယူဆပါက စိတ္ေကာင္းရွိရန္ ေမတၱာဘာဝနာကို ပြားမ်ားျဖစ္ေအာင္ ပြားမ်ားၾကပါ။
ကိေလသာတရားမ်ားကို မိမိတို႔စိတ္ထဲမွ ႏွင္ထုတ္ျဖစ္ေအာင္ ႏွင္ထုတ္ၾကပါ။
အနိစၥသညာျဖစ္ေအာင္ ဝိပႆနာဘာဝနာကို ပြားမ်ားျဖစ္ေအာင္ ပြားမ်ားၾကပါဟု ေမတၱာေရွး႐ႈ၍ တိုက္တြန္းမႈ ျပဳလိုက္ရပါေတာ့သည္။