EC,EP အေျခခံ waveform

ပံုမွန္ေတြ႔ေနက် INDUCTOR ေလးေတြကေတာ့ ဒီပံုစံေလးေတြပါ။
အလယ္မွာေတာ့ ေလထုအျပင္အျခားၾကားခံေတြပါရွိေ

နႏိုင္ပါတယ္ခင္ဗ်။
ဒါေလးေတြေတြ႔လို႔လဲ Capacitor လို႔မွတ္မသြားပါနဲ႔ဦးခင္ဗ်။
ဒါေလးေတြေတြ႔လို႔လဲ Resistor လို႔ မမွတ္လိုက္ပါနဲ႔ဗ်။
ဒါေလးေတြကေတာ့ Transformer ေတြပဲလို႔လည္း မထင္ပါနဲ႔ဗ်ာ။ (အစြန္းေလးေတြၾကည့္သိႏိုင္ပါတယ္ခင္ဗ်။)
ဒီလိုပံုစံခ်စ္စရာေလးလည္း ထုပ္ပိုးထားတတ္ျပန္ပါတယ္။
ေပါက္တိေပါက္ရွာ ဒီလို ေပတီးေပစုတ္ေလးေတြလည္းရွိပါေသးတယ္။ inductance နည္းနည္းေလးေတြေပါ့ဗ်ာ။
ပံုေတြကိုေတာ့ Google image ကေလွ်ာက္ရွာထားတာပါခင္ဗ်။

ကၽြန္ေတာ္ ေအာက္ကပံုအတိုင္းပဲ ဆားကစ္ေလးေဆာက္ျပီး ေပးတဲ့ Voltage နဲ႔ ျဖစ္ေပၚလာမယ့္ Current ေတြကို တိုင္းျပလိုက္ပါတယ္ခင္ဗ်။
ဒီႏွစ္ပံုကို တိုင္းတာ WAVE ထုတ္ရာမွာ Voltage နဲ႔ Current ျဖစ္တာေၾကာင့္ အဆင္မေျပာတာေတြရွိႏိုင္ပါတယ္။ Current ဟာ သိသိသာသာ မျမင္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ ေသးေနမယ္ဆိုရင္ Current တိုင္းရာ Probe(ေထာက္တံ) အေရာင္အရ wave ေပၚရာရဲ႕ ၀ဲဖက္က A B တို႔ကို ေရြးျပီး တစ္ခုခ်င္းကို အနိမ့္အျမင့္ ညွိႏိုင္ေၾကာင္းပါခင္ဗ်။ Inductor ကို General မွာလြယ္လြယ္ကူကူ ရွာလို႔ ရႏိုင္ပါတယ္ခင္ဗ်ာ။

အေပၚကႏွစ္ပံုမွာေတာ့ Voltage ထြက္စနဲ႔ Current ထြက္စဟာ အခ်ိန္တစ္ခုတည္းျဖစ္ပါတယ္။ ၾကာလာတာနဲ႔အမွ် ကြာလာပါတယ္။ လံုေလာက္တဲ့ မွ်ေျခ(ပံုမွန္ခ်ိန္) တစ္ခုမွာေတာ့ ေအာက္ကပံုအတိုင္း တိုင္းတာရပါတယ္ခင္ဗ်။
ပံုထဲမွာ Current ဟာ Voltage စခ်ိန္ေနာက္ (ပန္းေရာင္ျမွားျပအစေနရာ) မွ စတင္ျမင့္တယ္လို႔ ထင္လာရပါတယ္။ တနည္းအားျဖင့့္ Current ဟာ ေနာက္က်တယ္လို႔ လြယ္လြယ္ေျပာႏိုင္ပါတယ္။

ဘာ့ေၾကာင့္လြယ္လြယ္လို႔ ေျပာႏိုင္သလဲဆိုေတာ့ အရမ္းေနာက္က်လြန္းေတာ့လည္း ေစာတယ္လို႔ ေျပာလို႔ ရသြားႏိုင္တယ္ေလ။ တစ္ပတ္ (1 cycle)ျပီး တစ္ပတ္(1 cycle) စဥ္ဆက္မျပတ္တဲ့ Wave ေတြကိုးခင္ဗ်။

ခုဆိုရင္ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရတဲ့ လွ်ပ္စစ္မွာ Current ေနာက္က်တာေစာတာ ရွိေနႏိုင္ျပီလို႔ ေတြးလို႔ ရႏိုင္ေလာက္ပါျပီခင္ဗ်။ ဘာ့ေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ကို လွ်ပ္စစ္အားေပးတဲ့ Generator ေတြမွာ inductance ကို ျဖစ္ေစတဲ့ wire ၾကိဳးေခြေတြ ပါေနလို႔ေပါ့ခင္ဗ်။ Generator ေပၚက name-plate မွာ Ø ဆိုတာေလးကို ေတြ႔ဖူးႏိုင္ပါတယ္ခင္ဗ်။ အေပၚကပံုမွာေတာ့ 30' နီးပါးေနာက္က်ေနတဲ့ Current ကိုေတြ႔ရပါတယ္ခင္ဗ်။

ေတြ႔ရလြယ္တဲ့ ျမင္ေနက် inductor ေလးေတြ ေလွ်ာက္ရွာၾကစို႔ဗ်ာ ...


wave ေတြကို အမ်ိဳးမ်ိဳးျပင္ၾက (ညွိၾက)ရာမွာ Capacitor လို Voltage ကို သိုေလွာင္သလို Current ကို သိုေလွာင္တတ္တဲ့ inductor ဆိုတာလည္း ရွိေသးေၾကာင္းပါခင္ဗ်ာ။
အရင္ပို႔စ္ေတြမွာ ျပတားတဲ့ ဆားကစ္ေလးကိုပဲ Inductor ေလးတပ္လို႔ ျပင္ျပလိုက္ပါတယ္။
ပံုထဲမွာ မူလ output က အစိမ္းေရာင္ပါ။ အ၀ါေရာင္က Capacitor နဲ႔ျပင္ထားတာကိုျပျပီး၊ အျပာႏုေလးကေတာ့ Inductor ကျပင္ေပးတာပါ။
Capacitor က အထပ္လိုက္ဆင့္ထားတဲ့ ဇလားခ်က္ေလးေတြနဲ႔တူျပီး၊ Inductor ကေတာ့ ရစ္ေခြထားတဲ့ ပိုက္လိုင္းေလးေတြနဲ႔ တူပါတယ္။
နန္းၾကိဳးေခြေတြကို အစီအရီရစ္လံုးထားတာဟာ inductor ကိုရည္ညႊန္းပါတယ္။ Resistance ကိုျဖစ္ေစတဲ့ ၾကားခံမပါလို႔ Voltage ကို မျဖစ္ေစေတာ့ Current ကိုသာ ေျပာင္းလဲျဖစ္တည္ေစပါတယ္။
အကယ္၍သာ သူ႔အေခြအလည္မွာ Resistance ကိုျဖစ္ေစတဲ့ Iron Core လို အူထည္ထည့္ေတာ့ သံလိုက္စြမ္းအင္ေတြျဖစ္ေစလာပါ

တယ္။ သံလိုက္စြမ္းအင္ကိုပဲ ေနာက္ထပ္နန္းၾကိဳးနဲ႔ မွ်ယူခြဲေ၀ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေျပာခဲ့တဲ့ Transformer ေတြျဖစ္လာတယ္ေပါ့ဗ်ာ။ ဒါကလည္း Current နဲ႔ Voltage ကြဲကြာလို႔ မရတဲ့ ဆက္စပ္မႈေတြပါ။

အေပၚကပံုေလးကေတာ့ DC အထြက္ကုိ ေခ်ာေမြ႔ေအာင္လုပ္ျခင္းကို ျပပါတယ္။ Capacitor ေလးေၾကာင့္ျဖစ္ေစ Inductor ေလးေၾကာင့္ျဖစ္ေစ Charging လုပ္ျပီး Rechargingလုပ္တာေတြျဖစ္ေစပါတယ္။ အဲဒီအျမင့္ေလးကိုပဲ RIPPLE VOLTAGE (သို႔) RIPPLE CURRENT လို႔ေခၚတာပါ။ ပံုထဲမွာေတာ့ အစိမ္းနဲ႔အျပာရဲ႕ ထိပ္စထိပ္ဆံုးဟာ ထက္ေအာက္လႊဲတဲ့ RIPPLE ေတြေပါ့ခင္ဗ်ာ။
အကယ္၍မ်ား မတည္မျငိမ္ျဖစ္ေနတဲ့ ၁၀ ဗို႔မွာ ၁ ဗို႔စာေလာက္ကို RIPPLE ျဖစ္ေစခ်င္တယ္။ (1V စာကိုပဲ အလႈပ္အရွားရွိေစခ်င္တယ္ဆိုရင္)
ေအာက္က ေဖၚျမဴလာေလနဲ႔ တြက္ႏႈိင္ပါတယ္။
ကၽြန္ေတာ့္နမူနာမွာေတာ့ ဒိုင္အုပ္ႏွစ္လံုးစာအေလ်ာ့ေၾကာင့္ 12V ေပးျပီး 10V က်န္ခိုင္းလိုက္ပါတယ္။ Output Current ကလည္း 10A ခန္႔ေပါ့ဗ်ာ။ frequency က 50 ထားလိုက္ေတာ့ 10% Ripple တန္ဖိုးအတြက္ C က 83mF ပါ။ ေအာက္မွာ ပံုနဲ႔တကြ ဆြဲျပထားပါေၾကာင္း။

--

Bridge rectifier ကို အေသးစိတ္မယ္ဆိုရင္
ေပးတဲ့ Source က wave က
အေပၚက ဒိုင္အုပ္တစ္လံုးခံစားရမယ့္ wave က
Source ထဲက ဒိုင္အုပ္ကို သြားႏႈတ္လိုက္ေတာ့ ေအာက္က wave ရဲ႕ ေရွ႕တစ္ျခမ္းကို ရပါတယ္ခင္ဗ်။
အြန္လိုင္းက ec ဆိုဒ္တစ္ခုမွာေတာ့ ဒီလို သရုပ္ေဖၚပါတယ္ခင္ဗ်။


Program ကေနျပီး GENERAL ကေနျပီး DIODES ထဲကေနျပီး FW BRIDGE ကိုေရြးပါတယ္။
BRIDGE အခ်ိဳ႕ကိုေဖၚျပလိုက္ပါတယ္ခင္ဗ်။


သူ႕မွာ လြဲလို႔မရတဲ့ အစြန္းေတြပါတာေၾကာင့္ AC နဲ႕ DC အစြန္းေတြကိုျပထားေလ့ရွိပါတယ္ခင္ဗ်။



ull wave မွာေတာ့ DC average အားျဖင့္ ၂ ဆ ရေၾကာင္း ေအာက္က ဆားကစ္ေလးႏွစ္ခုကို ယွဥ္ျပီးသိႏႈိင္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္လည္း DC ကို လိုခ်င္ေတာ့ half wave ကို မသံုးပဲ full wave ကိုပဲ ရေအာင္ထုတ္သံုးတာေပါ့ခင္ဗ်ာ။ဒါေပမယ့္လည္း full wave ခ်င္းတူတာေတာင္မွ ဒီနည္းကို မသံုးၾကပါဘူး။ အမ်ားသံုးတဲ့ နည္းေလးရွိပါေသးတယ္။ သူကေတာ့ ဆားကစ္ေလးတိုင္း (ဥပမာ LED လက္ႏွိပ္ဓာတ္မီးေလးေတြ ကစ ဓာတ္ခဲအားသြင္းတာေတြအဆံုး) အသံုးမ်ားတဲ့ ဒိုင္အုပ္ ၄ လံုးနဲ႔ DC ထုတ္နည္းပါ။
အေပၚမွာ ျပတဲ့ နည္းကို ဘာလို႔ မသံုးတာလဲ ဆိုတာကေတာ့ ရွင္းပါတယ္။ သူက ac တန္ဖိုး ႏွစ္ခုတူ အစြန္းႏွစ္ခုရမွ ျဖစ္မွာေလ။ ခက္ခဲတာေပါ့ဗ်ာ။ ac ထုတ္ေပးတဲ့ အစြန္း တစ္ခု ရွိယံုမွ်နဲ႔ full wave ထုတ္ႏိုင္ေလးက ရွိေနတာကိုးဗ်။

FULL WAVE ျဖစ္ေပၚလာပံုကို ရွင္းခ်င္လို႔ ကၽြန္ေတာ္ ဒီဆားကစ္ေလး ၾကိဳးစားတည္ေဆာက္လိုက္ပါတယ္။ ပံုထဲကအတိုင္း ၄ ေနရာကို တိုင္းပါတယ္။
ထရန္စေဖၚမာရဲ႕ ႏွစ္ဖက္စြန္းအထြက္ေတြကို တုိင္းေတာ့ ဒီလိုရပါတယ္။တစ္ခုခ်င္းကို DIODE က FORWARD ကိုသာျဖတ္ေစေတာ့ ေအာက္ကအတိုင္း ျဖတ္ျပီးသား ႏွစ္ခုကို ရတာေပါ့ဗ်ာ။သူတို႔ႏွစ္ခုကို ေပါင္းမွေတာ့ FULL WAVE ကိုရျပီေပါ့ခင္ဗ်ာ။

ဒိုင္အုတ္တစ္လံုးနဲ႔တင္မကဘဲ ေနာက္ထပ္တစ္လံုးတိုးျပီး ခ်ိတ္ဆက္ၾကည့္ၾကပါစို႔ဗ်ာ။
ေအာက္က ဆားကစ္ေလးကို ၾကည့္ပါ။ ရလာမယ့္ wave ေတြက ေအာက္က အတိုင္းပါ။ကၽြန္ေတာ္တို႔ လိုခ်င္တာေလးကေတာ့ ေအာက္က wave ေလးပါ။ သူ႔ကိုေတာ့ ဆာကယ္အျပည့္ အလုပ္လုပ္လို႔ FULL WAVE လို႔ေခၚပါတယ္။ AC မွ DC ကိုစစ္ယူလို႔ RECTIFIER လို႔ ေခၚပါတယ္။ TRANSFORMER မွာ အလယ္မွာ GROUND ခ်ထားလို႔ FULL WAVE RECTIFIER WITH CENTER-TAPPED TRANSFORMER လို႔ေခၚၾကပါေသးတယ္။

ေအာက္ကပံုေလးႏွစ္ပံုကို ယွဥ္ၾကည့္ပါ။ သတိထားမိဖို႔ မလြယ္တဲ့ အေျခခံသေဘာတရားေတြပါ။
သူ႔ရဲ႕ အခ်ိဳးက တစ္၀က္ခ်ိဳးပါ။ ၂၂၀ ကို ၁၀၀ ရဖိုရွိရာမွာ တစ္ျခမ္းအတြက္ ၅၅ ရတာျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ဒီလိုေလး ဟိုဘက္ဒီဘက္အစြန္းေလးေတြကို သံုးတဲ့အခါမွေတာ့ နဂိုတန္ဖိုးရဲ႕ ၂ ဆကိုရပါတယ္။
ဒီသေဘာတရားကို တစ္ခါက ကၽြန္ေတာ္ လက္ေတြ႔အသံုးခ်ဖူးပါတယ္။
မႏၱေလးမွာ သူငယ္ခ်င္းတစ္ေယာက္က PhD thesis အတြက္ Control System တစ္ခုတည္ေဆာက္ဖို႔ PLC ေလးတစ္လံုးမွာ၀ယ္လာပါတယ္။ ၀ယ္ျပီးေတာ့ ကၽြန္ေတာ့္ဆီေျပးလားတယ္ေလ။ run ေအာင္လုပ္တဲ့ဗ်။ ကၽြန္ေတာ္လည္း သူ၀ယ္လာမွ ဒီလိုေသးတဲ့ PLC ေလးတစ္လံုးကို ျမင္ဖူးတာပါ။ အရြယ္အစားကေတာ့ လက္သီးတစ္ဆုပ္စာပါ။

PLC ေလးက အလုပ္လုပ္ဖို႔ DC 24V ေကၽြးရပါမယ္တဲ့။ အျဖတ္အေတာက္လုပ္မွာက AC 220V ပါ။ INPUT ၄ ခုနဲ႔ OUTPUT ၅ ခုထင္ပါတယ္။
ကြန္ပ်ဳတာနဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ျပီး PROGRAM ေရးပါတယ္။ PROGRAM က သူ႔ကို ၀ယ္တည္းက ပါလာျပီးသားပါ။ ႏွစ္သိန္းေလာက္က်တယ္ထင္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ အစမ္းေရးျပီးစမ္းတာက ON/OFF မွန္မမွန္ပါ။ ကၽြန္ေတာ့္တာ၀န္က သူ႔ကို POWER ေပးဖို႔ေပါ့ဗ်ာ။

ဒါနဲ႔ပဲ မႏၱေလးက မ်ိဳးသိန္းအီလက္ထေရာနစ္ဆိုင္တန္းေတြဖက္ဆီလွမ္းခဲ့ပါတယ္။ ရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ AC 220V ကေန AC 24 V TRANSFORMER ေလး၀ယ္မယ္ေပါ့ဗ်ာ။ ျပီးရင္ DI0DE ေလး ၄ လံုး ( 1A ေလာက္ႏိုင္ရင္ရပါတယ္။ သူ႔ပစၥည္းရဲ႕လိုအပ္ခ်က္မွာ mA ေလာက္ပဲေတာင္းတယ္ထင္ပါတယ္။) ၀ယ္မယ္။ CAPACITOR 50V ကို CAPACITANCE မ်ားမ်ား ၀ယ္မယ္။ REGULATOR IC ေလးတစ္လံုး၀ယ္မယ္ ေပါ့ဗ်ာ။

စိတ္ကူးထဲမွာေတာ့ အိုေကပါတယ္။ ဆိုင္လည္းေရာက္ေရာ လစ္တာပါပဲ။ AC 24V က ၀ယ္မရဘူးေလ။ ရွိတာက ထရန္စေဖၚမာေသးေလးမွာ တစ္ဖက္က AC ေရးထားတယ္။ တစ္ဖက္မွာ 0V 9V 9V 12V 12V ဆိုျပီးအထြက္ ၅ ခုေရးထားတာေလးေတြေတြ႕တယ္။ ထူးပါဘူးေလဆိုျပီး ၀ယ္ခဲ့တာေပါ့ဗ်ာ။ အေဆာင္ေရာက္ေတာ့ ၾကံရာမရေတာ့ဘူးဗ်။ ဒါနဲ႔ HOBBY ELECTRONICS က စာအုပ္ေလးလွန္ရွာဖတ္ေတာ့ အေပၚက ထရန္စေဖၚမာမွာ 12V ႏွစ္စြန္းကို သံုးျပီး 24V ရႏႈိင္ပါတယ္လို႔ပါတယ္။

Center-Tapped တည္ေဆာက္ပံုကို ကၽြန္ေတာ္ၾကိဳးစားတည္ေဆာက္ျပလိုက္ပါတယ္။
လက္၀ဲဘက္မွာ အေပၚမွ ေအာက္ကို လက္၀ဲရစ္ပတ္လိုက္ပါတယ္။ ယာဘက္မွာေတာ့ ရစ္ပတ္ပံုေျပာင္းလိုက္ပါတယ္။ ပတ္မယ့္ၾကိဳးကို ႏွစ္ေခ်ာင္းပူးျပီး အေပၚမွေအာက္ကို လက္ယာရစ္ပတ္ခ်လိုက္ပါတယ္။ ျပီးေတာ့ ၾကိဳးႏွစ္ေခ်ာင္းရဲ႕ အေပၚက အစြန္းနဲ႔ ေအာက္ကအစြန္းကိုေပါင္းလိုက္ပါတယ္။ (တစ္ေခ်ာင္းတည္းမျဖစ္ဖို႔လိုပါတယ္။)
အဲဒီအခါမွာ ယာဘက္က အစြန္းႏွစ္ဖက္မွာ မတူညီတဲ့ အစြန္းႏွစ္ဖက္နဲ႔ ကြဲျပားဆန္႔က်င္တဲ့ Current Direction ေတြထြက္လာပါတယ္။ (ေပါင္းထားတဲ့အစြန္းကို Ground ခ်ရင္ေပါ့ဗ်ာ။)

ကၽြန္ေတာ္ ေဆာ့ဖ္၀ဲနဲ႔ စမ္းျပပါ့မယ္။ပံုထဲက အထြက္ wave ႏွစ္ခုမွာ အေပၚဖက္အစြန္းအတြက္ wave ဟာ မူရင္း အေကၽြး wave အတိုင္းရေပမယ့္ ေအာက္ဖက္အစြန္းအတြက္ wave ကေတာ့ မူရင္းအေကၽြး wave နဲ႔ ဆန္႔က်င္ဘက္ကိုရပါတယ္။
အလယ္က အစြန္းကိုမသံုးဘဲဆိုရင္ေရာ ဘယ္လိုရမလဲေနာ္။


ေအာက္ကပံုေလးေတြကို ၾကည့္ပါ။ လက္၀ဲနဲ႔လက္ယာကို ၅ ပတ္နဲ႔ ၁၀ ပတ္ ေျပာင္းပတ္ထားပါတယ္။ လြယ္လြယ္နဲ႔ မွတ္သားႏႈိင္ပါတယ္။
ျမင္ေနက်ပံုေလးေတြ ရွာေတြ႔လို႔ ကူးယူေဖၚျပလိုက္ပါတယ္။
စိတ္၀င္စားဖို႔ေကာင္းတဲ့ Center-Tapped တည္ေဆာက္ပံုကို ေလ့လာၾကပါစို႔။



မ်ားေသာအားျဖင့္ transformer ေတြဟာ သံျပားအထပ္ထပ္မွာ ေကာ္ရည္သုတ္ထားတဲ့ ေၾကးနီၾကိဳးကိုရစ္ပတ္ေလ့ရွိပါတယ္။ သံျပားကိုေတာ့ ခံႏိႈင္ရည္ ဗို႔အားေပၚမွာ မူတည္ျပီး ဧရိယာကို ဆံုးျဖတ္ေလ့ရွိျပီး၊ အမ္ပီယာ အနည္းအမ်ားအလိုက္ ၾကိဳးအတုတ္အေသးကို ဆံုးျဖတ္ေလ့ရွိပါတယ္။
စိတ္၀င္စားဖို႔ေကာင္းတာက ရစ္ပံုပါ။ ေအာက္က ပံုေလးႏွစ္ပံုရဲ႕ ထူးျခားခ်က္ကို ၾကည့္ပါ။
ပထမပံုကိုေလ့လာပါ့မယ္။
လက္၀ဲဖက္က ကြိဳင္ပတ္ပံုက အေပၚမွ ေအာက္ကို လက္၀ဲရစ္ဆင္းပါတယ္။ လက္ယာဘက္ အထြက္မွာေတာ့ အေပၚမွေအာက္ကို လက္ယာဘက္ရစ္ပါတယ္။ Current ထြက္ပံုက ဘယ္ဘက္မွာ အထက္မွေအာက္ကိုစီးသလို ယာဘက္မွာက်ေတာ့ ေအာက္မွ အထက္ကို စီးပါတယ္။ေအာက္ကပံုေလးကို ၾကည့္ပါ။

လက္၀ဲဖက္က ကြိဳင္ပတ္ပံုက အေပၚမွ ေအာက္ကို လက္၀ဲရစ္ဆင္းပါတယ္။ လက္ယာဘက္ အထြက္မွာေတာ့ အေပၚမွေအာက္ကို လက္၀ဲဘက္ရစ္ပါတယ္။ Current ထြက္ပံုက ဘယ္ဘက္မွာ အထက္မွေအာက္ကိုစီးသလို ယာဘက္မွာက်လည္း အထက္မွ ေအာက္ကို စီးပါတယ္။