ဗုဒၶဟူသည္

သဗၺညဳတဗုဒၶ၊ပေစၥကဗုဒၶ၊ အႏုဗုဒၶ ဟု ဗုဒၶ သုံးမ်ိဳးရွိ၏။အႏုဗုဒၶဟူသည္ အဂၢသာဝက၊
မဟာသာဝက၊ ပသတိသာဝကတုိ ့ကုိေခၚသည္။တစ္နညး္အားျဖင့္ သဗၺညဳဗုဒၶ၊ပေစၥကဗုဒၶ၊
စတုသစၥ ဗုဒၶ၊သုတဗုဒၶဟု ဗုဒၶေလးမ်ိဳးရွိ၏။ရဟႏ ၱာ အရွင္ျမတ္အားလုံးကုိ စတုသစၥဗုဒၶ ဟု ေခၚသည္။ ပရိယတၱိ၊ပဋိပတၱိ ဗဟုသုတရွိသူ၊သုတမယဉာဏ္ျဖင့္ သိထုိက္ေသာ ခႏၶာအစရွိေသာ တရားတုိ ့ကုိ သိေသာသူကုိ သုတဗုဒၶဟုေခၚသည္။
ဗုဒၶဟူေသာ ပါဠိ ဘုရား၊ ပညာရွိသုခမိန္၊အသိဉာဏ္ဟု အနက္သုံးမ်ိဳးထြက္သည္။ ဘုရားရွင္သည္ သစၥာေလးပါးတရားတုိ ့ကုိ ကုိယ္ေတာ္တုိင္သိေတာ္မူေသာေၾကာင့္ ဗုဒၶဟု အမည္တြင္သည္။ တနည္း ေဝေနယသတၱဝါတုိ ့ကုိ သစၥာေလးပါးသိျမင္ေအာင္ ေဟာေျပာျပသေတာ္မူေသာေၾကာင့္ ဗုဒၶဟု အမည္ရသည္။ တနည္း တစ္ေၾကာင္းတည္းေသာ နိဗၺာန္ခရီးသုိ ့ၾကြသြားေတာ္မူတတ္ေသာေၾကာင့္ ဗုဒၶဟု အမည္ရသည္။ တနည္း အိပ္ေသာေယာက်ာ္း ႏိုးေသာလားသုိ ့ ကိေလသာေတြႏွင့္အိပ္ေပ်ာ္ေနရာမွ ႏုိးၾကားလာေသာေၾကာင့္ဗုဒၶအမည္ရေတာ္မူသည္။တစ္နည္းဝဋ္ျမစ္ႏွစ္ပါးကုိထုတ္ေဆာင္ႏႈတ္ပယ္တတ္ေသာေၾကာင့္ ဗုဒၶအမည္ရေတာ္မူသည္။
တစ္နည္း ပစၥဳပၸန္ေကာင္းက်ိဳး၊တမလြန္ေကာင္းက်ိဳး ႏွစ္မ်ိဳးလုံးကုိ ထတ္ေဆာင္ေဖာ္ျပေတာ္မူ ေသာေၾကာင့္ ဗုဒၶအမည္ရေတာ္မူသည္။

ဗုဒၶဘာသာဟူသည္
ဗုဒၶက ဘုရား၊ ဘာသာက စကား၊ ဗုဒၶဘာသာဟူသည္ မုခ်အားျဖင့္ ဘုရားစကားေတာ္ျဖစ္သည္။ ဘုရားစကားေတာ္က ပိဋကတ္သုံးပုံ၊ဓမၼကၡႏၶာ ရွစ္ေသာင္းေလးေထာင္ ျဖစ္သည္။တစ္နည္း ဘုရားစကားေတာ္က မေကာင္းမႈေရွာင္၊ ေကာင္းမႈေဆာင္၊ စိတ္ကုိျဖဴေအာင္ထား ဟူေသာသုံးခြန္းသာ ျဖစ္သည္။ ထုိဘုရားစကားေတာ္တုိ ့ကုိ ယုံၾကည္ေလးစား၊လုိက္နာက်င့္ေဆာင္ေသာဗုဒၶဘာသာဝင္တုိ ့ကုိ ဗုဒၶဘာသာဟုေခၚၾကသည္။

ဗုဒၶဘာသာႏွစ္မ်ိဳး(ေထရဝါဒ၊ မဟာယာန)
ဗုဒၶဘာသာသည္ အၾကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ ႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္။ ေထရဝါဒ ႏွင့္ မဟာယာနဟူ၍
ျဖစ္သည္။ ေထရဝါဒက ဘုရားေဟာပိဋကတ္ကုိ မြမ္းမံျပင္ဆင္မႈ ့မရွိဘဲ လုိတုိးပုိေလွ်ာ ့မလုပ္ဘဲ
ဘုရားေဟာမူရင္းအတုိင္း ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္လက္ခံက်င့္သုံးသည္။ မဟာယာနက ဘုရား
ေဟာပိဋကတ္ကုိ ေခာတ္အခါႏွင့္ေလ်ာ္ညီေအာင္သူ ့အရပ္ႏွင့္ သူ ့ဇာတ္ လုိက္ဖက္ေအာင္ ျပင္
ဆင္ျဖည့္စြက္ လုိတုိးပုိေလွ်ာ့လုပ္ကာ က်င့္သုံးသည္။ ေထရဝါဒပိဋကတ္ကဘုရားေဟာမူရင္း
ေအာ္ရီဂ်င္နယ္စစ္စစ္ျဖစ္သည္။ မဟာယနပိဋကတ္က ျဖတ္ညွပ္ဆက္လုပ္ထားသည္။
ေထရဝါဒက နိေရာဓခ်ဳပ္ၿငိမ္းရာကုိ ဦးတည္သည္။ မဟာယနက ျဖစ္ျခင္း၊ စည္ပင္တုိးပြားျခင္း
ကုိဦးတည္သည္။ ေထရဝါဒနိဗၺာန္က အေဝဒ ယိတသုခ-ခံစားမႈ ့မဲ့ခ်မ္းသာ ျဖစ္သည္။
မဟာယန၏နိဗၺန္က ေဝဒယိတသုခ-ခံစားမႈ ့ ခ်မ္းသာျဖစ္သည္။

ေထရဝါဒဗုဒၶဘာသာေလးမ်ိဳး
မိမိတုိ ့ဗုဒၶဘာသာကုိ ခြဲမည္ဆုိလွ်င္ေလးမ်ိဳးခြဲႏွိုင္သည္။ မူႀကိဳဗုဒၶဘာသာ၊မူလတန္း
ဗုဒၶဘာသာ၊အလယ္တန္းဗုဒၶဘာသာႏွင့္ အထက္တန္းဗုဒၶဘာသာဟူ၍ ျဖစ္ည္။
မူႀကိဳဗုဒၶဘာသာ
မိရုိးဖလာဗုဒၶဘာသာ၊ သဒၶါဗုဒၶဘာသာ၊ယုံၾကည္မႈ ့ကုိကြယ္မႈ ့ေတြေရာေနေသာ အုတ္
အေရာေရာ၊ေက်ာက္အေရာေရာ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားသည္ မူႀကိဳဗုဒၶဘာသာမ်ား ျဖစ္သည္။
ဂါထာေတြ၊ မႏ ၱာန္ေတြ၊ ယၾတာေတြ၊ ဓာတ္ေတြ၊ နတ္ေတြ၊ ဘုိးေတာ္မယ္ေတာ္ေတြ၊ ေရာေႏွာေန
ေသာ ဗုဒၶဘာသာသည္ မူႀကိဳဗုဒၶဘာသာ ျဖစ္သည္။ မူႀကိဳဗုဒၶဘာသာသည္ ေလယူရာယိမ္းတတ္သည္။သူတုိ ့အသိအျမင္ကမႈန္ဝါးဝါး၊ ေဝဝါးဝါးသညျဖစ္သည္။ အာဟာရခ်ိဳ ့တဲ့ေသာကေလးကဲ့သုိ ့ ဗုဒၶဘာသာအသိအျမင္အာဟာရခ်ိဳ ့တဲ့ေနသူမ်ားျဖစ္ၾကသည္။
မူလတန္းဗုဒၶဘာသာ
မူလတန္းဗုဒၶဘာသာသည္ ကုိးကြယ္ရာသုံးမ်ိဳး၊ ယုံၾကည္ရာေျခာက္မ်ိဳး၊ အားကုိးရာ
ေလးမ်ိဳး၊ လုပ္ေဆာင္စရာက်င့္ဝတ္သုံးမ်ိဳး ရွိသည္။ကုိးကြယ္ရာသုံးမ်ိဳးကား ဘုရား၊တရား၊ သံဃာ
ျဖစ္သည္။ဘုရားတရားသံဃာမွတပါး အျခားကုိးကြယ္လွ်င္ သရဏဂုံညိွဳးႏြမ္းသည္။သရဏဂုံညစ္ႏြမ္းသည္။ရတနာသုံးပါးထက္ အျခားတဖက္ကုိ အားသာ
သြားလွ်င္ သရဏဂုံပ်က္သည္။
မူလတန္းဗုဒၶဘာသာတုိ ့ယုံၾကည္ရမည့္ ေျခာက္မ်ိဳးကား ဘုရား၊တရား၊သံဃာ၊ ကုသုိလ္ကံႏွင့္ အကုသုိလ္ကံ၊ ကုသုိလ္ကံ၏ေကာင္းက်ိဳး၊အကုသုိလ္ကံ၏ဆုိးက်ိဳး၊ေရွ ့ဘဝ ေနာက္ဘဝ သံသရာျဖစ္သည္။ထုိေျခာက္မ်ိဳးမွတပါး မျခားယုံၾကည္ဖြယ္ရာမရွိ၊ေဗဒင္လဲ သူ ့ဟာနဲ ့သူ မွန္ခ်င္မွန္မည္၊ယၾတာလဲ သူ ့ဟာႏွင့္သူ မွန္ခ်င္မွန္မည္။ ယုံခ်င္လွ်င္ယုံလုိ ့ရပါသည္။
သုိ ့ေသာ္ ကံ ကံ၏အက်ိဳးႏွင့္ေတာ့ မေရာေလႏွင့္၊ေလာကီသားသည္ ေလာကီကိစၥႏွင့္ ကင္းႏိုင္
မည္မဟုတ္၊ေလာကီသားသည္ေလာကီကိစၥကုိအေလးထားသျဖင့္ ေလာကီကိစၥကုိသာ စိတ္ဝင္စားသည္။ ထုိ ့ေၾကာင့္ေလာကီကိစၥေတြကုိ လုံးဝမျပစ္ပယ္လုိ။ သုိ ့ေသာ္ဘာသာေရးႏွင့္ေတာ့ မေရာေလႏွင့္။ အထြတ္အျမတ္ကေတာ့ ရတနာသုံးပါးရွိသည္။ ရတနာသုံးပါးကုိေတာ့ ဘယ္အရာကမွေက်ာ္လုိ ့မရ၊ ဘယ္သူမွေက်ာ္လုိ ့မရ။
မူလတန္းဗုဒၶဘာသာမွာ အားကုိးစရာေလးမ်ိဳးရွိသည္။ ထုိေလးမ်ိဳးက ကံ၊ ဉာဏ္၊ ဝီရိယ၊
ပေယာဂတုိ ့ျဖစ္သည္။ ဘုရားေဟာသည့္ အတၱာဟိ အတၱာေနာ နာေထာ-မိမိသည္သာ
ကုိးကြယ္ရာဆုိတာ ဒါပဲျဖစ္သည္။ထုိေလးမ်ိဳးသည္သာ မိမိ၏ အားကုိးရာအစစ္ျဖစ္သည္။
ကံေကာင္းရမည္၊ဉာဏ္ေကာင္းရမည္၊ဝီရိယေကာင္းရမည္၊ ပေယာဂဟူသည္ မိမိ၏
လုပ္တတ္၊ကုိင္တတ္၊ေျပာတတ္၊ဆုိတတ္ ဆုိသည့္အရည္အခ်င္းျဖစ္သည္။ ေခာတ္ပညာေတြ
တတ္ထားျခင္းသည္ ပေယာဂေကာင္းဖုိ ့အေထာက္အကူျဖစ္သည္။ ပညာအဆင့္ျမင့္သေလာက္
ပေယာဂလည္း အဆင့္ျမင့္သည္၊ဆုိက္ကားနင္း၊ကားေမာင္း၊ေစ်းေရာင္းကစၿပီး မိမိတတ္ကြ်မ္း
သေလာက္ မိမိပေယာဂေကာင္းသည္။
ကံက အတိတ္ကံႏွင့္လက္ရွိပစၥဳပၸန္ကံ ႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္။ ပစၥဳပၸန္ကံဆုိတာ အလုပ္ပင္ျဖစ္
သည္။ ပေယာဂဆုိသည့္ ပညာေကာင္းေကာင္းတတ္ထားေလ အလုပ္ေကာင္းေလျဖစ္သည္။
အလုပ္ေကာင္းေလကံေကာင္းေလျဖစ္သည္။ အလုပ္ကလည္းေကာင္းရမည္။ ကုိယ္လုပ္သည့္
အလုပ္ကုိလည္း အေကာင္းဆုံးျဖစ္ေအာင္ အေကာင္းဆုံးစိတ္ေစတနာႏွင့္လုပ္ရမည္။ အေကာင္း
ဆုံးအစြမ္းအစကုိ ထုတ္ေဖာ္အသုံးျပဳလုပ္ကုိင္ရမည္။ အလုပ္ကံကုိထားလုိက္ေတာ့၊ပစၥဳပၸန္ကုိ
ေတာ့အေကာင္းဆုံးျဖစ္ေအာင္ လုပ္ရမည္။
ဉာဏ္ေကာင္းဖုိ ့အတြက္ ပညာဗဟုသုတလုိသည္။ပညာဗဟုသုတေလ့လာလုိက္စားရ
မည္။သိခ်င္စိတ္တတ္ခ်င္စိတ္ရွိရမည္။ သိေအာင္တတ္ေအာင္ ဆည္းပူးအားထုတ္ရမည္၊မ်ားမ်ား
ေမးရမည္၊ အေမးအျမန္းထူရမည္။ စာမ်ားမ်ားဖတ္ရမည္၊ စာဆုိလွ်င္ေတြ ့သမွ်စာ အကုန္ဖတ္
သင့္သည္၊ ဉာဏ္ဆုိတာ တကယ္ဓမၼသေဘာေဆာင္သည့္ ဉာဏ္မဟုတ္၊ ေလာကီေရးရာ ႏွံ ့ႏွံ ့
စပ္စပ္ သိေသာ ဉာဏ္ကုိသာဆုိလုိသည္။ ေခတ္ေျပာေျပာရလွ်င္ ေခါင္းေကာင္းရမည္၊ဦးေႏွာက္
ေကာင္းရမည္။ ထုိ ့အတြက္ စာေပဗဟုသုတ ေလ့လာလုိက္စားရမည္။
မူလတန္းဗုဒၶဘာသာမွာ က်င့္စဥ္သုံးမ်ိဳးသာရွိသည္။ ဒါနျပဳရမည္၊ ဥပုသ္သီတင္းေဆာက္
တည္ရမည္၊တရားဘာဝနာ အားထုတ္ရမည္။ ဒါနျပဳတာကေလာဘနည္းဖုိ ့၊ေမတၱာအားေကာင္း
ဖုိ ့၊ ဥပုသ္သီတင္းေဆာက္တည္တာက ေဒါသနည္းဖုိ ့၊ကရုဏာအားေကာင္းဖုိ ့၊ ဘာဝနာအလုပ္
အားထုတ္တာက ေမာဟနည္းဖုိ ့၊ပညာအားေကာင္းဖုိ ့၊ၿခံဳလုိက္လွ်င္ေတာ့ ဒါနသီလဘာဝနာ
သုံးခုလုံးက ေလာဘေဒါသေမာဟေတြ နည္းပါးဖုိ ့၊ေခါင္းပါးဖုိ ့၊ကုန္ခမ္းဖုိ ့သာျဖစ္သည္။
ဒါနျပဳပါရဲ ၊သီလေစာင့္ပါရဲ ့၊ဘာဝနာပြားပါရဲ ့၊ထုိဒါနသီလဘာဝနာေတြက ေလာဘေဒါသ
ေမာဟ ပြားေၾကာင္းေတြျဖစ္ေနလွ်င္ ထုိက်င့္စဥ္ကေရာေနၿပီ၊ ထုိက်င့္စဥ္ကရႈပ္ေနၿပီ၊ ဘာသာေရးမႈိင္းတုိက္တယ္ဆုိတာ ထုိက်င့္စဥ္ေတြျဖစ္သည္။ ဘယ္ဘုရားဆုေတာင္းျပည့္သည္၊ဘယ္ဘုရား အိမ္ပင့္လွ်င္ လာဘ္ပြင့္သည္၊ ဘယ္ဘုရား ဘယ္လုိအဓိဌာန္ဝင္လွ်င္ ဘာေတြ
အဆင္ေျပမည္၊ ဘယ္အဓိဌာန္ပုတီး ဘယ္လုိစိပ္လွ်င္ ဘာေတြေကာင္းသည္၊ ထီေပါက္မည္၊
လာဘ္ဝင္မည္၊ ရာထူးတက္မည္၊ ေစ်းေရာင္းေကာင္းမည္၊ အိမ္ေရာင္းထြက္မည္၊ အေႂကြးေၾက
မည္၊ အေႂကြးျပန္ေတာင္းရမည္၊ စသည္ျဖင့္မက္လုံးေတြပါလာလွ်င္ ဘာသာေရးက လမ္းေခ်ာ္
သြားၿပီ၊ အုတ္ေရာေရာ၊ေက်ာက္ေရာေရာျဖစ္သြားၿပီ၊ ထုိေတာင္ကုိ မေက်ာ္ႏိုင္လွ်င္ မူႀကိဳကမတက္ေသး။

အလယ္တန္းဗုဒၶဘာသာ
မူလတန္းဗုဒၶဘာသာက ကမၼႆကတာသမၼာဒိ႒ိႏွင့္ ျပည့္စုံရသည္၊ ကံသာ
ကုိယ္ပုိင္ဥစၥာျဖစ္သည္ဟု ကံကုိသာ အဓိကထားလက္ခံယုံၾကည္ရသည္။ အလယ္တန္း
ဗုဒၶဘာသာက ဝိပႆနာသမၼာဒိ႒ိႏွင့္ျပည့္စုံရသည္။ တရားထုိင္ရမည္၊တရားမွတ္ရမည္၊
ရုပ္သေဘာ၊ နာမ္သေဘာ၊ အနိစၥ ဒုကၡ အနတၱသေဘာတုိ ့ကုိ သိျမင္ႏိုင္ေသာဉာဏ္ရရွိ
ေအာင္ ပြားမ်ားအားထုတ္ရမည္။
အထက္တန္းဗုဒၶဘာသာ
အထက္တန္းဗုဒၶဘာသာဟူသည္ မဂၢသမၼာဒိ႒ိႏွင့္ျပည့္စုံလုိ ့ သစၥာေလးပါးကုိ
သိျမင္ေသာ အရိယာပုဂၢိဳလ္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ဝိပႆနာတရားကုိ ႀကိဳးစားအားထုတ္လုိ ့
ဝိပႆနာဉာဏ္ေတြ ျပည့္စုံေသာအခါ မဂ္ဉာဏ္သုိ ့ကူးသြားသည္။မဂ္ဉာဏ္ကုိရေသာအခါ
သစၥာေလးပါးကုိျမင္ေတာ့သည္။ ထုိအခါဗုဒၶဘာသာပန္းတုိင္ကုိ ေရာက္ေတာ့သည္။

ေအာက္တန္းမူလဗုဒၶဘာသာ၊
ကံကုိယ္ပုိင္ရွိ ျမင္သိေသခ်ာ၊
အလယ္ထင္လင္း ျမင္ရွင္းလကၡဏာ၊
အထက္တန္းေလးခန္း ျမင္သစၥာ။

အရွင္သံဝရာလကၤာရ
ဓမၼပိယဆရာေတာ္