Building M&E Systems ေတြရဲ႕ Scope (နယ္ပယ္အတိုင္းအတာ)

Building M&E Systems ေတြရဲ႕ Scope (နယ္ပယ္အတိုင္းအတာ)

M&E Systems ေတြရဲ႕ နက္နဲသိမ္ေမြ႕မႈ အတိမ္အနက္ ဟာ ေဒသရဲ႕ လူေနမႈအဆင့္အတန္း၊ ရာသီဥတု အေျခအေန နဲ႔ ေနထိုင္သံုးစြဲသူ အမ်ိဳးအစား နဲ႔ အေဆာက္အအံု ရဲ႕ အဆင့္အတန္း ေတြေပၚ မူတည္ၿပီး အမ်ိဳးမ်ိဳး ေျပာင္းလဲ ႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ အားျဖင့္
ရာသီဥတု သမမွ်တတဲ့ ေနရာက အိမ္ေတြမွာ အပူေပး စံနစ္ေရာ၊ အေအးေပး စံနစ္ပါ လိုခ်င္မွ လိုပါမယ္။ ဘယ္လို အဆင့္အတန္း ပဲျဖစ္ျဖစ္ ေပါ႔ေလ။
ကုန္ေတြ အမ်ားႀကီး ေလွာင္တဲ့ ဂိုေထာင္ အႀကီးစားေတြ မွာဆိုရင္လည္း အျပင္မွာ ေရခဲေနအံုးေတာ့ အပူေပးစံနစ္ လိုခ်င္မွလိုပါမယ္။
ေခတ္မီေဆး႐ုံ ေတြမွာ ဆိုရင္ေတာ့ လက္႐ွိ က်န္းမာေရးေစာင့္ေ႐ွာက္မႈ စံခ်ိန္စံၫႊန္း ေတြနဲ႔အညီ ေဆး႐ုံသံုး ဓါတ္ေငြ႕ေတြ၊ အရံ လွ်ပ္စစ္မီး ေပးစံနစ္ (အေရးေပၚ မီးစက္) ေတြ၊ ဆက္သြယ္ေရး စံနစ္ေတြ အစ႐ွိသျဖင့္ ပါဝင္ရ ပါတယ္။
သာမန္႐ုံးခန္း အေသးေလး ေတြမွာ Window Type, Split Type Air Conditioners (ေလေအးစက္ အေသးစား ေလးေတြ) သံုးလို႔ ရေပမဲ့ Intelligent High-rise office building (အထပ္ျမင့္ အဆင့္ျမင့္ ႐ုံးခန္း) ေတြမွာေတာ့ building automation and management control (အလိုအေလ်ာက္ ထိန္းခ်ဳပ္ေရး နဲ႔ စီမံခန္႕ခြဲေရး စံနစ္ေတြ) ပါဝင္ၿပီးျဖစ္ တဲ ့ Central HVAC system (ပင္မစက္ခန္း ကေန ခြဲေဝ ေပးရတဲ့ HVAC စံနစ္) ေတြကို ဒီဇိုင္းလုပ္ရ ပါလိမ့္မယ္။
အေရးႀကီးတာ ကေတာ့ Scope ေတြ သတ္သတ္ မွတ္မွတ္ ခြဲႏိုင္ဘို႔၊ Demarcation Point ေတြ ကို ႐ွင္း႐ွင္းလင္းလင္း ေဖာ္ျပ ႏိုင္ဘို႔ ပါ။ ဒါမွ ဘယ္ဟာက ဘယ္သူ႔ တာဝန္၊ ဘာေတြက Contract ထဲမွာပါတယ္ စသည္ျဖင့္ ႐ွင္း႐ွင္းလင္းလင္း နားလည္ႏိုင္မွာပါ။ ဒီ Scope of Work ေတြေပၚ မူတည္ၿပီး မွသာ Budget (ဘတ္ဂ်က္) ကို အနီးစပ္ဆံုး ခန္႔မွန္း တြက္ခ်က္ ႏိုင္မွာပါ။ Project အသစ္တစ္ခု မစခင္ M&E Feature & Design Criteria (ပါဝင္ခ်င္တဲ႔ အဂၤါရပ္ေတြ နဲ့ ဒီဇိုင္း စံညႊန္း )ေတြကို လ်ာထားဘို႔ အေသးစိတ္ Check List ေတြ အရင္ လုပ္ရပါတယ္။ Check List ေတြ ေပၚမူတည္ ၿပီး Architect/Engineer ေတြ ဟာ ဘတ္ဂ်က္တို႔၊ ေနရာ အထားအသိုတို႔ကို လ်ာထား၊ ၿပီးေတာ့ Architectural Concept ေတြ ကို ဆက္လက္ လုပ္ေဆာင္ ႏိုင္မွာပါ။
ေအာက္မွာ ဒီလို Scope ေတြ ကို ခြဲဘို႔ အတြက္ လိုအပ္တဲ့ Check List (အခ်က္အလက္) ေတြ စာရင္းျပဳစု ေဖာ္ျပ ေပးထား ပါတယ္။

1. Project Location
   Project ရဲ႕ တည္ေနရာ၊ ႏိုင္ငံ၊ ျပည္နယ္၊ ျမိ့ဳ ၊ လမ္း၊ အစ႐ွိတဲ႔ အေျခခံ ကိုသိရပါမယ္။ ဒါမွ ဆက္စပ္တဲ့
   • Climate Conditions ရာသီဥတု အေျခအေန။
   • Rules & Regulations Codes of Practices / Bylaws သက္ဆိုင္ရာ ေဒသရဲ႕ လုပ္ထံုး၊ လုပ္နည္း၊ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းေတြ၊ သက္ဆို္င္တဲ႔ ဥပေဒ ေတြ၊ ( အမ်ားျပည္သူ ကို အႏၲရာယ္မျဖစ္ေစဘို႔၊ မထိခိုက္ေစဘို႔၊ အဓိကရည္႐ြယ္ တဲ့ ဥပေဒေတြ)
   • Infrastructure ေတြ ကေရာ ဘာေတြ အဆင္သင့္ရႏိုင္လဲ။
   • Materials & Equipments ေရာ အဆင္သင့္ရႏိုင္ရဲ႕လား၊ ႏိုင္ငံျခားက သြင္းရဘို႔ လိုမွာလား။
   • Economic Prospect / Political Situation စီးပြားေရး အခြင့္အလန္း႐ွိ ရဲ႕လား၊ ႏိုင္ငံေရးအေျခ အေနကေရာ ၊ ေငြေၾကး ရဲ႕တည္ၿငိမ္မႈကေရာ ဘယ္လို႐ွိသလဲ။
   • Local Operation ကေရာ၊ ကိုယ့္ရဲ႕ ကုမၸဏီ၊ လူခံ၊ ႐ွိၿပီးသားလား။ ဘယ္လိုစတင္ရမွာလဲ
   • ပညာ႐ွင္ နဲ႔ ကၽြမ္းက်င္ လုပ္သား ေတြေရာ အဆင္သင့္ ရႏိုင္ ရဲ႕လား
   ဒီ ေမးခြန္းေတြရဲ႕ အေျဖေပၚမူတည္ၿပီး ကုန္က်စရိတ္ေတြ နဲ႔ အခြင့္အလန္း ေတြကို ခန္႔မွန္းလို႔ ရမွာပါ။
   
   
2. Infrastructure
   Building M&E System ေတြရဲ႕ Scope ကိုသတ္မွတ္တဲ့ အခါ ပထမဆံုး သိသင့္သိထိုက္ တာကေတာ့ Infrastructure ေတြအေၾကာင္း ပါ။ Infrastructure ဆိုတာ အေဆာက္အအံု ေနရာရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္အတြက္ တည္ေဆာက္ထားလို႔ အဆင္သင့္ ႐ွိေန တတ္တဲ့ Site Utilities ေတြကို ဆိုလိုပါတယ္။ အေဆာက္အအံု အတြက္ လိုအပ္တဲ့ ေသာက္ေရ သံုးေရ၊ ေလာင္စာဓာတ္ေငြ႕၊ လွ်ပ္စစ္မီး၊ တယ္လီဖုန္း၊ Data နဲ႔ Cable TV ေတြ သြယ္ယူဘို႔ စနစ္ေတြ။ မိုးေရ နဲ႔ ေရဆိုး (မိလႅာ) နဲ႔ အမိႈက္ေတြ စြန္႔ထုတ္ဘို႔၊ အစ ႐ွိတဲ့ စနစ္ေတြပါ။ ဘယ္ စနစ္ေတြက အဆင္သင့္ ႐ွိေနတယ္။ ဘယ္ Autority (ဌာန ဆိုင္ရာ၊ အာဏာပိုင္)၊ ဘယ္အဖြဲ႕အစည္း က လုပ္ပိုင္ခြင့္ ႐ွိသလဲ အရင္ဆံုး ေလ့လာရပါမယ္။ စည္ပင္သာယာ တို႔၊ လွ်ပ္စစ္ဌာန တို႔၊ ဆက္သြယ္ေရး တို႔လို၊ ဌာနဆိုင္ရာ အဖြဲ႕အစည္း ေတြ၊ Telephone, Internet Service Providers နဲ႔ Cable TV Providers အစ႐ွိတဲ့ ကုမၸဏၰီႀကီးေတြ က ဝန္ေဆာင္မႈ ေပးေလ့႐ွိပါတယ္။ အေဆာက္အအံု ရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ကို ခန္႔မွန္း တြက္ခ်က္ ၿပီး သက္ဆိုင္ရာ ဌာန ဆိုင္ရာေတြနဲ႔ ေဆြးေႏြး ညႇိႏိႈင္းၿပီး Approval (သေဘာတူညီခ်က္၊ အတည္ျပဳခ်က္) ရယူ ရေလ့႐ွိ ပါတယ္။ ဒါမွလည္း အေဆာက္အအံု ေဆာက္ၿပီးတဲ့ အခါ အဆင္သင့္ အသံုးျပဳ ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
   ဒီ Infrastructure ေတြသာ မ႐ွိရင္ Deep Well ေရတြင္း (အဝီစိတြင္း) တူးရတာ တို႔၊ ၿပီးရင္ Water Treatment ေရသန္႔စင္ရတာတို႔၊ Waste Water Treatment Plant (မိလႅာကန္) ေဆာက္ရတာ တို႔ နဲ႔ ႐ႈပ္႐ွက္ ကို ခပ္ေနပါ လိမ့္မယ္။ ေနာက္လွ်ပ္စစ္မီး အတြက္ေတြ၊ ဆက္သြယ္ေရး နဲ႔ အျခား လိုအပ္ခ်က္ေတြကို လည္းထည့္ စဥ္းစားရ ပါလိမ့္ အံုးမယ္။
   
   1. Domestic Water Supply ေသာက္သံုးေရသြယ္ယူဘို႔ပါ။ ရႏိုင္ မရႏိုင္နဲ႔ လက္႐ွိ ပိုက္လိုင္းက ဘယ္နားမွာ ႐ွိတယ္။ အနီးစပ္ဆံုး နဲ႔ အသင့္ေတာ္ဆံုး ဘယ္ေနရာကေန ခြဲယူရမယ္ စံုစမ္း ထားရပါတယ္။
      
   2. Non-potable Water Supply ေသာက္ရန္မဟုတ္ေသာ သံုးေရပါ။ အစားအေသာက္ အတြက္ မဟုတ္တဲ့ Industrial Water (စက္႐ုံသုံးေရ) ကိုဆိုလိုပါတယ္၊ ေသာက္ေရမဟုတ္တဲ့ Cooling Tower / Fire Fighting Sprinkler Systems / Irrigation Systems ေတြမွာ သံုးဘို႔ ေရပါ။ စကၤာပူႏိုင္ငံက NEWater လိုေရမ်ိဳးကို ဆိုလိုပါတယ္။
   3. Foul Water (Sewerage) Discharge မိလႅာ၊ ေရဆိုး စြန္႔ထုတ္ဘို႔ပါ။ Infrastructure ေကာင္းေကာင္း႐ွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ Public Sewer Lines ေတြအဆင္သင့္ ႐ွိေနေလ့ ႐ွိပါတယ္။ စြန္႔ထုတ္မဲ့ ေရရဲ႕ Allowable Limits (ဓါတု ဇီဝ ပါဝင္မႈႏႈန္း ကန္႔သတ္ခ်က္) ေတြကေတာ့ ႐ွိေလ့ ႐ွိပါတယ္။ မိလႅာ၊ ေရဆိုး ေတြကို အနီးစပ္ဆံုး နဲ႔ အသင့္ေတာ္ဆံုး Public Manhole အထိ သြယ္ထုတ္ရမွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ စစခ်င္း မဟုတ္ေတာင္ Detail Design မစခင္ Public Manhole ရဲ႕ အတိမ္အနက္ နဲ႔ Direction of Public Sewer Lines ကိုသိေနဘို႔ လိုအပ္ ပါတယ္။
   4. Storm Water Drainage Discharge မိုးေရ ကိုစြန္႔ထုတ္ဘို႔ အတြက္ စနစ္တက် တြက္ခ်က္တည္ေဆာက္ထားတဲ့ ေရႏုတ္ေျမာင္းေတြ
   5. Refuse Disposal အမႈိက္ စြန္႔ပစ္ရန္စနစ္၊ အမ်ားအားျဖင့္ေတာ့ Municipal စည္ပင္သာယာ ကလာသိမ္းေပးတတ္ၿပီး တစ္ခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံ ေတြမွာေတာ့ အစိုးရက ခြင့္ျပဳထားတဲ့ ကုမၸဏီ ေတြကတာဝန္ယူေလ့ ႐ွိပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ အမိႈက္ေတြ ကို Incinerator ေတြ ကိုပို႔၊ မီး႐ိႈ႕၊ ထြက္လာတဲ့ ျပာေတြကို Land Fill ေျမဖို႔ ဘို႔ အတြက္ အသံုးျပဳပါတယ္။
   6. Town Gas Supply ခ်က္ျပဳတ္ရန္ ဂက္စ္ ကိုဘယ္လိုရႏိုင္မွာလဲ။ ပိုက္နဲ႔ေပးတာကို လြယ္လြယ္နဲ႔ ရႏိုင္တယ္ လို႔ေတာ့မထင္ပါနဲ႔။ Town Gas Supply Companies ေတြကလည္း သူတို႔ပိုက္လိုင္း အနီးအနားမွာ အဆင္သင့္႐ွိေနတာ ေတာင္ မွ စီးပြားေရး အရ ေရ႐ွည္ တြက္ေျခကိုက္မကိုက္ တြက္ခ်က္ၿပီးမွ ပိုက္လိုင္းကို အေဆာက္အအံုအထိ ဆက္ Install လုပ္ေပးတာပါ။ အမ်ိဳးအစားကေရာ ဘာလဲ [ CNG, SNG, LPG (Liquefied Petroleum Gas ), LNG (Liquefied Natural Gas)] အစ႐ွိသည္..
   7. Chilled Water / Steam တစ္ခ်ိဳ႕ ႏိုင္ငံေတြမွာ District Cooling / Heating စနစ္ေတြ ႐ွိေန တတ္ပါတယ္။ ၿပီးမွ Chilled Water / Steam ကို ျဖန္႔ေဝေပး တာကို Subscribe လုပ္႐ုံပါပဲ။ အားသာခ်က္ကေတာ့ Plant Space ေနရာ သက္သာ သြားတာပါ၊ Cooling Towers, Boilers, Chillers စတာေတြ မလိုတာမို႔ အသံဆူညံမႈ ကို ထိန္းရတာ လည္း ပိုလြယ္ပါတယ္။ စီးပြားေရး တြက္ေျခ ကိုက္၊ မကိုက္ ကေတာ့ Life Cycle Cost နဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္ ရမွာေပါ႔ေလ။
   8. Electrical Power လွ်ပ္စစ္မီး၊ ပါဝါ ကိုေလွ်ာက္တဲ့ အခါ အနီးစပ္ဆံုး ပါဝါလိုင္း က ဘယ္မွာလဲ။ Voltage က HT (High Tension) / Medium Voltage လား LT (Low Tension) လား၊ ဘယ္ႏွ ဗို႔အားေတြ ရႏိုင္လဲ။
      ဗို႔အား အျမင့္ ကိုသံုးရင္ ကိုယ္လိုခ်င္တဲ့ ဗို႔အား ရဘို႔အတြက္ Transformers လိုပါတယ္။ ေနာက္ Power Company's အတြက္ Switch Gear ထားဘို႔ အခန္းေနရာ ေဆာက္ေပးရတတ္ပါတယ္။ ကိုယ္သံုးခ်င္တဲ့ ဗို႔အား (ဥပမာ အိမ္သံုးဗို႔အား) တန္းရႏိုင္ရင္ Transformers မလိုပါဘူး။ ေနရာလည္းသက္သာပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ Tariff ယူနစ္တစ္ခု (per VA) အတြက္ ကုန္က်ေငြေတာ့ ပိုႏိုင္ပါတယ္။ Power Company's ရဲ႕ေပးႏိုင္တဲ့ ဗို႔အားက က ကိုယ္လိုခ်င္တဲ့ Load/ Maximum Demand ေပၚမွာ လည္း မူတည္ တာမို႔ ကိုယ္လိုခ်င္ သလို ေပးမွာ ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူ။ Negotiation ေတာ့ အနည္း နဲ႔ အမ်ား လုပ္ၾကည့္ ႏိုင္ပါတယ္။
      ေနာက္ ပိုစိတ္ခ်ခ်င္ Source ေနာက္တစ္ခု ရႏိုင္၊ မရႏိုင္ (ေငြေတာ့ပိုကုန္မယ္)။ Power Company's ေတြက ထံုးစံ ျဖစ္တဲ့ Maximum Demand vs Source Voltage Schem နဲ႔ သူတို႔ ေပးႏိုင္တဲ့ Power Quality ကိုလည္း ေဖာ္ျပေလ့ ႐ွိပါတယ္။ မီးအားမမွန္ ရင္၊ မီးျပတ္ရင္ ျပည္သူေတြရဲ႕ စီးပြားေရး သာမက ႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရး ပါ ထိခိုက္မွာမို႔ တိုးတက္လိုတဲ့ ႏိုင္ငံတိုင္း မွာ လိုအပ္တဲ့ ပါဝါေပးႏိုင္ေအာင္၊ မီးမျပတ္ရ ေအာင္နဲ႔ မီးအားမွန္ေအာင္ပါ လုပ္ထားေလ့ ႐ွိပါတယ္။ အျပန္အလွန္ အားျဖင့္ မီတာခ ေတြ ေကာက္ယူ ရ႐ွိႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဌာန ဆိုင္ရာ အသံုးအစြဲ ကိုလည္း လိုတာထက္ ပိုမသံုးေအာင္ ဘတ္ဂ်က္ေပးၿပီး ခ်င့္ခ်ိန္ၾကရပါတယ္။ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံ မွာ ဆို Federal Government’ s Agencies ေတြရဲ့ Energy Consumption ကိုေလွ်ာ့ခ်ဘို႔ နဲ႔ Energy Efficient ျဖစ္ဘို႔ Federal Energy Management Policy ကိုခ်မွတ္ ထားၿပီး ဒီစနစ္ ရဲ့ထိေရာက္မႈ နဲ႔ အက်ိဳး႐ွိမႈ ကို သမတ ကိုယ္တိုင္ ကြန္ဂရက္ မွာ တင္ျပရပါတယ္။
   9. Telecom / Data / Internet တယ္လီဖုန္း၊ အင္တာနက္၊ အခ်က္အလက္။ အခုေခတ္ အေဆာက္အအံု ေတြမွာ IT လိုအပ္ခ်က္ ကမ်ားသည္ထက္ မ်ားလာပါတယ္။ Telephone Service Providers ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား က လိုအပ္ခ်က္ ကိုျဖည့္ဆီး ေပးႏိုင္ ေအာင္ Infrastructure ေတြကို အဆက္မျပတ္ ျပင္ဆင္မြန္းမံ ေနၾကပါတယ္။ လိုအပ္ခ်က္ကို ၾကည့္ၿပီး Telephone Service Providers ေတြနဲ႔ ညွိႏိႈင္းယူရပါတယ္။ လိုအပ္တဲ႔ တယ္လီဖုန္း၊ Data အတြက္ Cables ေတြသြယ္ယူ ႏိုင္ဘို႔ သာမက Cell Phone ေတြအတြက္ Signal Boosters ေတြပါ တတ္ဆင္ေပး ဘို႔ရယ္။ လိုအပ္တဲ့ အခန္းေနရာ နဲ႔ Power / Air-con လိုအပ္ခ်က္ ေတြကိုပါ ညွိႏိႈင္းယူရ ပါတယ္။
      
   10. Cable TV ေကဘယ္ တီဗီ အတြက္ ပါ။ ခုေနာက္ပိုင္း IT နည္းပညာ တိုးတက္လာတာ မို႔ Telephone Service Providers က Cable TV ေပးႏိုင္လာ သလုိ Cable TV Providers ကလည္း Telephone/Internet Service ေပးႏိုင္လာတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ႐ႈတ္ေထြး ေနတာပါပဲ။
   11. Alternative Energy Source (Fuel: Coal) စြမ္းအင္အတြက္ အျခားေ႐ြးစရာ႐ွိ မ႐ွိ ( Gas, oil, electrical power, coal, central (steam, hot water, chilled water), alternative energy, etc. )
   စကၤာပူ လို ႏိုင္ငံမွာ ေတာ့ ကိုယ့္ Project ရဲ႕ အနီးတစ္ဝုိက္ မွာ ႐ွိေနတဲ့ Existing Infrastructure Utilities Plan ကို သက္ဆိုင္ရာ PUB (Public Utilities Board) ကေနဝယ္ယူ ရ႐ွိႏိုင္ပါတယ္။ မေလး႐ွား ႏိုင္ငံမွာ ေတာ့ ဒီ သက္ဆိုင္ရာ အာဏာပိုင္ေတြဆီ ခ်ဥ္းကပ္ ရယူႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေတြကို မ်က္ေစ့မွိတ္ ယံုရမွာ ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး၊ တကယ့္ အျပင္မွာ ႐ွိေနတာေတြကို Verify (ျပန္စစ္ေဆး အတည္ျပဳ) လုပ္ရပါတယ္။
   ဒီ Infrastructure ေတြကို ရေအာင္ ေလွ်ာက္တဲ့ အခါ ကုန္က်မဲ႔ Application Fees / Connection Fees (ေလွ်ာက္လႊာေၾကး၊ မီတာေၾကး၊ ဘာေၾကး ညာေၾကး ေတြ) ကို Client / Owner ကေနက်ခံ ရမွာ ျဖစ္ေၾကာင္း Scope of Works မွာ Demarcation ထည့္ေရးထားရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ Demarcation ဆိုတာက တာဝန္ ကို တိတိက်က် ခြဲျခား သတ္မွတ္ထားတဲ့ နယ္နမိတ္ (ဝါ) စည္း ကိုဆိုလိုပါတယ္။
   
   
3. Environmental Features ပတ္ဝန္းက်င္ နဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ အဂၤါရပ္ေတြ။
   ပတ္ဝန္းက်င္ နဲ႔ ဆက္ႏြယ္ ေနတဲ့ အခ်က္ေတြ ပါ၊ မပါ စစ္ေဆးႏိုင္ ဘို႔ပါ။ ဒီအခ်က္ေတြ ကေတာ့၊
   1. Green Building : Green ဆိုတာက ေတာ့ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ ကို ေရ႐ွည္ ဂ႐ုစိုက္ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေ႐ွာက္ ႏိုုင္စြမ္းတဲ့ sustainable development ကို ဆိုလို ပါတယ္။ စီးပြားေရး အရလည္း တြက္ေျခကိုက္ၿပီး၊ ေနထိုင္သံုးစြဲသူ ေတြ အတြက္ လည္း က်န္းမာေရး နဲ႔ ညီညြတ္ ေစမယ့္ အေဆာက္အအံု ေတြလို႔ ဆိုပါတယ္။ ပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးက မ႐ွိမျဖစ္ လိုအပ္လာတာမို႔ လက္႐ွိ ေဆာက္လုပ္ေရး မွာ အေရးပါ လာတဲ့ အခ်က္တစ္ခု ပါပဲ။ ဒီ အေဆာက္အအံု ေတြရဲ႕ အက်ိဳး႐ွိမႈ ကို Life Cycle Cost နဲ႔ တိုင္းတာ တာမို႔ Initial Cost ပို သက္သာ ေလ့ေတာ့ မ႐ွိပါဘူး။ Green Building Certification Process ေတြပါ လိုအပ္ ခဲ့ရင္ေတာ့ Project Schedule & Project Duration ေတြေပၚမွာ သက္ေရာက္တဲ့ Impact ကိုလည္း ထည့္သြင္း စဥ္းစားရမွာျဖစ္ပါတယ္။
      
   2. Indoor Environmental Conditions အေဆာက္အအံု အတြင္းပိုင္း ပတ္ဝန္းက်င္ အေျခအေန ထိန္းသိမ္းမႈ လိုအပ္ခ်က္
      
      1. Temperature အပူအေအး ထိန္းသိမ္းရမဲ့ လိုအပ္ခ်က္။ ဥပမာ 23±1.1ºC, 75±2ºF etc.
         
      2. Relative Humidity စိုထိုင္းဆ လိုအပ္ခ်က္။ ဥပမာ RH 55±2.5%
      3. Pressure Cascading (Positive, Negative, Pa) ေလ၏ ဖိအား ဇုန္သတ္မွတ္ခ်က္
      4. Acoustic Criteria (dbA, NC) အသံ ဆူညံမႈ သတ္မွတ္ခ်က္
      5. Lighting (Lux Level) အလင္းေရာင္ အား
      6. Air Cleanliness ေလ၏ သန္႔႐ွင္းမႈ အတိုင္းအတာ
      7. Vibration Criteria တုန္ခါမႈ အတိုင္းအတာ
      ဒီလိုအပ္ခ်က္ ေတြ ဟာ သာမန္ ႐ုံးခန္း ေတြမွာ သိပ္ၿပီး တင္းက်ပ္ လြန္းမွာ မဟုတ္လွ ေပမဲ့ High-Tech Factories ေတြလို Stringent Indoor Environmental Conditions ေတြ လိုအပ္ လာတဲ့ အခါ Design Process ေတြေရာ Control Strategies ေတြပါ ပိုမို ႐ႈတ္ေထြးလာ တာ ေတြ႕ရပါမယ္။ ဥပမာ Temperature နဲ႔ RH Control ႏွစ္ခုလံုး ေဘာင္အတြင္း ဝင္ဘို႔ ထိန္းရတာ အေတာ္ခက္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ TDB 75±2ºF, RH 55±2.5% ရႏိုင္ဘို႔ဟာ TDB 75±5 ºF, RH 55±5% ရဘို႔ထက္ အဆေပါင္း မ်ားစြာ ပိုမို ခက္ခဲ ပါတယ္။
      Air Cleanliness ကိုေသခ်ာ ထိန္းသိမ္းဘို႔ လိုအပ္ တဲ့ Cleanrooms (High-Tech Fabs / Bio) ေတြ မွာဆိုရင္ လည္း သူတို႕ရဲ႕ လိုအပ္တဲ့ Air Cleanliness Class ကိုသိ ရဘို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
      
   3. Natual Ventilation (သဘာဝ ေလဝင္ ေလထြက္)
   4. Daylighting (ေန႔ အလင္းေရာင္ အသံုးျချခင္း။)
   5. Solar Shading (ေနရိပ္ လုပ္ေပးျခင္း)
   6. Intelligent Buildings အေျခအေန လိုအပ္ခ်က္ကို Monitor (စိစစ္ တြက္ခ်က္) ၿပီး M&E Systems မ်ားကိုအလုိအေလ်ာက္ Control (ထိန္းသိမ္းလည္ပတ္) ႏိုင္စြမ္း႐ွိေသာ Building Automation Systems တတ္ဆင္ ထားသည့္ အေဆာက္အအံုမ်ား
   
   
   ေအာက္မွာ M&E Systems ေတြအတြက္ လိုအပ္တဲ့ အေျခခံ Checklists ေတြကို ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ တစ္ခုစီ ရဲ႔ အေၾကာင္းအရာ အေသးစိတ္ ကိုေတာ့ ေနာက္ အခ်ိန္ ရတဲ့ အခါ တင္ျပ ေပးပါ အံုးမယ္။
   
4. Mechanical Systems
   1. HVAC
      1. Indoor Environmental Conditions အထက္မွာ တင္ျပခဲ႔ တဲ့ လိုအပ္ခ်က္ေတြ ျဖစ္တဲ့ Temperature, RH, Acoustic Criteria, Cleanliness and Vibration Criteria ေတြ ကိုေသခ်ာ စစ္ေဆးဘို႔ လုိပါတယ္။
      2. System Composition and Heating / Cooling Distribution ဘယ္စနစ္ ေတြသံုးမွာလဲ စစ္ေဆး ႏိုင္ဘို႔ပါ။
         • Centralized Systems:
           1. Water-Cooled / Air-Cooled
           2. Heating / Cooling Distribution:
              • All Air System
              • Air and Water Systems
              • All Water Systems
              • VAV (Variable Air Volume) / CAV (Constant Air Volume) Systems
         • Decentralized Systems အမ်ားစု ကေတာ့ DX Systems: DX unit ေတြပါ၊ ဒီ ေတြမွာ Compressors ေတြပါ႐ွိ တတ္တာမို႔ Unitary Systems လို႔လည္းေခၚၾကပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ Air-Cooled Condensers ေတြ ျဖစ္ေလ့႐ွိၿပီး အခ်ိဳ႕ကေတာ့Water-Cooled လည္း ျဖစ္ႏို္င္ပါတယ္။ Cooling Only Units (ေလေအးေပးစက္ သက္သက္) ေတြ ျဖစ္ ႏိုင္သလို ရာသီဥတု အရလိုအပ္ရင္ အပူေရာ အေအးပါ ေပးႏိုင္တဲ့ ့Heat-Pumps ေတြလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
           ပါဝင္ ႏိုင္တာ ေတြ ကေတာ့
           1. Windows Units: (အသံဆူ လို႔ ခုေခတ္ အိမ္ေတြမွာ သိပ္ မသံုးေတာ့ ပါဘူး။)
           2. Split Systems (Split FCUs) ေတြ၊
           3. Multi-Splits ေတြ၊
           4. Variable Refrigerant Flow Muti-Split Units ေတြ
           5. Packaged Terminal Air Conditioners (PTACs) လား
           6. Water-Cooled လား စသည္စသည္။
              
         • DCS / DHS : District Cooling / Heating System ေတြရ ႏိုင္လား။
           
      3. Central Plant Location
         • Capacities and locations, etc. စြမ္းအား ကဘယ္ေလာက္ ဆို အ႐ြယ္ က ဘယ္ေလာက္႐ွိမယ္ ဆိုတာ နဲ႔ ဘယ္မွာ ထားမယ္ ဆိုတာ၊ အစ႐ွိသည္။ ...
      4. Heat rejection
         • အပူေတြ ကို မႈတ္ထုတ္ဘို႔ လုိအပ္ တဲ့ Cooling towers or condensers (water, air-cooled) ေတြ ဘယ္ေနရာမွာ ထားရမယ္ ဆိုတာ။
      5. Ventilation and exhaust ေလေကာင္းေလသန္႔ ရေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ။
         • Natural Ventilation သဘာဝ အတိုင္း ရႏိုင္မွာလား။
         • Outside air rate (minimum, 50% or 100%); ျပင္ပေလ ဘယ္ႏႈန္း နဲ႔ ထည့္ေပးရမလဲ။
         • Exhaust Air Rate အထဲကေန ဘယ္ႏႈန္း နဲ႔ စုတ္ထုတ္ရမွာ လဲ။ (အိမ္သာ၊ ေရခ်ိဳးခန္း၊ စက္ခန္း၊ မီးဖို၊ စားေသာက္ဆိုင္ခန္း၊ ေကာ္ရစ္ဒါ ေတြ အျပင္ စပါယ္႐ွယ္ လိုအပ္ တဲ႔ Toxic Gas, Acid/ Alkaline/ Solvent Exhaust, Hospital/Bio Exhaust ေတြ။
         • Fresh / Exhaust Air Treatments လိုအပ္ခ်က္ေတြ။ Hazardous Exhaust ေတြ ပါဝင္လာရင္ ေတာ့ Treatment / Filtering / Sterilization ေတြအျပင္ Handling Protocol ကိုပါထည့္သြင္းစဥ္းစား ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
      6. Automation BAS or BMS,
         • Monitor / Control Requirements & Strategy
         • BMS Points Schedule
         • Field Instruments, Hardware Equipments, Cabling
         • Communication Protocol, Software Modules
      
      
   2. Plumbing Systems
      1. Water source (potable)
         • Pressure,
         • capacity,
         • size,
         • location, etc
      2. Water source (non-potable)
         • Pressure,
         • capacity,
         • size,
         • Usage (sanitary; irrigation), etc.
      3. Mode of Supply
         • System Supply Pressure Zones
         • Tank Location, Material (RC / FRP/ GI etc.) & Sizes (capacities)
         • Pump Location, Purpose (Transfer / Booster), Type (Centrifugal (In-Line, Split-Case, Single/Multi-Stage) & Capacities (Flow rate & head)
         • Usage Points : Locations, Pressure required and Demand, etc.
      4. Hot water
         • Hot Water Generators : Electric, Steam Powered, Heat Pump or heat exchangers
         • Storage Method
         • Supply Mode
         • Usage Points : Locations, Pressure required and Demand, etc.
      
      
   3. Sanitary
      1. Sewage disposal
         • Storm, sanitary, sewage treatment (on site or in building),
         • Public sewers, etc.
      2. Storm water
         • Roof,
         • ground,
         • discharge locations,
         • sewer, etc.
      3. Subsoil Drainage
         • Drainpipes, sumps, pumps, discharge, location, etc.
      4. Sanitary facilities
         • Sanitary Fixtures,
         • Soil, waste and venting, etc.
      
      
   4. Fire Protection Systems
      
      
      1. Fire Fighting / Extinguishing Systems
         
         • Fire Fighting Systems:
           1. Fire Hydrants
           2. Fire hose (hose-reels) and
           3. Standpipe (Wet / Dry Riser),
           4. Siamese, etc
         • Fire Extinguishing Systems:
           1. Portable Fire Extinguishers,
           2. Automatic Sprinkler Systems, Hazard Classes & Types,
           3. Gas Suppression Systems etc.
         
         
      2. Fire Protection water storage
         
         • Lake, pond, Tanks,
         • Tank Material (RC / GRP etc.)
         • Location, and Capacities
         
         
      3. Fire Pumps
         • Single or cascading,
         • energy (gas, diesel, or electric), etc,
         
         
      4. Fire and smoke detection
         Thermal (Heat) and smoke detectors, etc.
         
         
      5. Fire and smoke containment (*)
         • Fire shutters
         • building compartmentation (by zone or by floor)
         • Smoke exhaust, floor pressure controls,
         • stair pressurization, etc."
         
         
      6. Fire Annunciation (Public Address)
         • Fire Alarm
         • Public address,
         • Automatic Notification to Fire Department, etc.
      
      
   5. Industrial Utilities
      1. Equipments & Utilities Matrix
         • Utility Grade
         • Utility Consumption Rates of each equipments
      2. Systems Composition (Systems / Equipments) Required
      3. Utilities Distribution
      4. Equipments Hook-Up Scope
         
      
      
   
   
5. Checklist of Electrical Systems
   
   1. Electrical Power Systems
      1. Normal power source
         • Utility or on-site power (capacity, phase, and voltage)
         • service entrance
         • substations
         • vaults, etc.
         
         
      2. Emergency power source
         • Separate service,
         • on-site generation, etc.
         
         
      3. Power distribution
         • Primary or secondary voltages
         • panels and substation locations
         
         
      4. On-floor distribution
         • Under floor ducts
         • cellular floors,
         • raised floors,
         • ceiling conduit network,
         • poke-thru, etc.
         
         
      5. Emergency power distribution
         • Critical equipment load,
         • emergency lighting. etc.
         • Critical building loads
         • power source (batteries. UPS, etc.)
         • Critical building loads, power source (batteries. UPS, etc.)
         
         
      6. Power for building equipment
         • Mechanical
         • food services
         • process
         • Vertical Transportation (Elevator, escalators), etc.
      
      
   2. Lighting Systems
      
      
      1. Major lighting systems
         • Light sources and
         • method of mounting (surface, lay-in, pendent), etc.
           
         
         
      2. Lighting Design and Layout
         • Light sources
         • fixture selections
         • layout and controls, etc.
         
         
      3. Emergency lighting
         • Exit
         • exitway
         • critical and emergency, etc.
         
         
      4. Feature lighting
         • Architectural expression and
         • building features, etc.
         
         
      5. Daylighting
         • Fenestration
         • skylight
         • controls, etc.
         
         
      6. Exterior lighting Site, landscape, building facade, security, etc.
         • Landscape
         • building facade
         • security, etc.
      
      
   3. Lightning Protection Systems
      1. Air Terminals
      2. Groundings, etc.
      
      
   4. ELV Systems
      1. Telephone communications
         • Type,
         • lines
         • stations
         • switchboard
         • features
         • facsimile, modem, etc.
         
         
      2. Data distribution
         • Cables
         • wire closets,
           
         • LAN. etc.
         
         
      3. Public address (PA)
         • Intercom
         • paging and
           
         • music systems, etc.
         
         
      4. Audio video (A/V)
         • Radio, TV and signal distribution systems, etc.
         
         
      5. Satellite dishes (.)
         • Number
         • diameter orientation and location, etc.
         
         
      6. A/V Transmission towers
         • Radial TV
         • microwave, etc.
         
         
      7. Time and signal
         • Time and signal Clock and program systems, etc
         
         
      8. Fire alarm
         • Interface with FP, HVAC, BAS, etc.
         
         
      9. Security systems (.)
         • CCTV monitoring
           
         • detecting,
           
         • alarming, etc.
           
         
         
      10. Automatic controls
          • interface with HVAC, elevators, fire protection, lighting, security, etc.
            
          
          
      11. Specialty systems
          • Numerous specialty systems